Koronavirüsü yakın arkadaş ve akrabalardan alma ihtimalinin %80, hiç tanınmayan birinden alma ihtimalinin %20 olduğu iddiası Doğru mu?

Bir Facebook kullanıcısı tarafından 16 Ağustos 2020 tarihinde paylaşılan görselde, birinin koronavirüsü hiç tanımadığı birinden alma ihtimalinin %20, yakın arkadaş veya akrabalardan alma ihtimalinin %80 olduğu iddia edildi. Gönderi 500 bini aşkın görüntülenme ve bini aşkın paylaşım aldı. Aynı iddia, 11 Temmuz tarihinde bir Twitter kullanıcısı tarafından paylaşılıp yüksek sayıda etkileşim almış.

Dünya Sağlık Örgütü’nün COVID-19 hastalığına sebep olan koronavirüsle ilgili açıklamaları incelendiğinde, virüsün insanlar arası doğrudan, dolaylı (virüsün bulaştığı nesene ve objelere temas edip, eli ağıza, buruna veya göze götürme ile) veya enfekte insanların ağız veya burun salgılarıyla temas halinde bulaştığı belirtiliyor. Bu salgılar tükürük, solunum salgıları veya damlacıklar olarak sayılabilir ve enfekte kişinin hapşırması, öksürmesi veya konuşması sırasında yayılabilir. Bunun yanı sıra, aerosol iletimi yoluyla, yani havaya tutunan parçacıkların solunması yoluyla virüsün bulaşma riski de halen araştırılıyor.

CDC’nin açıklamasına göre, ‘’Topluluk yayılması/aktarımı’’ olarak ifade edilebilecek durum ise, salgının bir toplulukta o enfeksiyonu kimin kime aktardığını belirlemek imkansız olmasa da zorlaşır kadar yaygın hale geldiği anlamına gelir. Enfeksiyonların kaynağı ve zinciri artık kurulamaz. Enfeksiyon zincirini belirlemek, takip edilen kontrol stratejisinin anahtarıdır. Şüpheli vakaların temas takibi, tanımlanması, test edilmesi ve izole edilmesi bu zincirin oluşturulmasına bağlıdır.

St. Andrews Üniversitesi Viroloji Araştırmacısı Müge Çevik, çeşitli çalışma ve makalelerin sonuçlarını derlemiş. Çin’de yapılan bir çalışmanın sonuçlarına göre, 157 COVID-19 pozitif hastayla olan 2147 yakın temaslı arasında genel enfeksiyon oranı %6 olurken, arkadaşlar arasında bu oran %22, aynı evde yaşayanlar arasında ise %18 olmuş. Ulaşımın oranı ise %11.

Müge Çevik, derlediği çalışmaların özetinde virüs riskinin kapalı alanlarda, ev halkı arasında, uzun süreli bakım tesisleri ve toplu taşımalarda daha yüksek olduğunu belirtiyor. Çevremizdekilerle yakın temas ihtimalimiz daha yüksek olduğu için, arkadaş ve aile ortamlarında virüsün yayılma riskinin daha fazla olduğu söylenebilir.

CDC de, yaptığı açıklamaya göre insandan insana bulaşların çoğunun ev halkının teması sebebiyle olduğunu belirtiyor.

COVID-19’a yakalanma ihtimali ve hangi temas sonrası daha çok risk teşkil ettiği halen belirsiz ve sınırlı sayıda çalışmaya dayanıyor. Çeşitli araştırmalar bu oranlar hakkında farklı sonuçlar verse de koronavirüsün hane halkı içindeki üyelerden yayılma oranının fazlalığı dikkat çekiyor. Ancak herhangi bir araştırmada ya da resmi bir sağlık kurumunun açıklamasında bu oranın tanıdıklar arasında %80, birbirini tanımayan insanlar arasında ise %20 olduğunu göstermiyor.

Yapılan araştırmalar koronavirüsün aile eve arkadaş ortamlarında ve ev halkı arasında daha çok yayılma riski olduğunu gösteriyor. Fakat bu araştırmalar içinde aile ve tanıdıklardan bulaşma riskinin %80, tanımadığımız birinden bulaşma riskinin ise %20 olduğuna dair bir veri bulunmuyor. COVID-19 sürecinden devam eden araştırmalar bu konuda bulgular ortaya koydukça geçerli veriler değişebilir. Sonuç olarak: Koronavirüsü yakın arkadaş ve akrabalardan alma ihtimalinin %80, hiç tanınmayan birinden alma ihtimalinin %20 olduğu iddiası kısmen yanlış.