Türkiye'nin Kredi Notu

Türkiye'nin Kredi Notu

T.C. Ekonomi Bakanı Nihat Zeybekçi, Akşam gazetesine verdiği röportajda böyle bir açıklama yaptığını birçok haber sitesi başlığına taşıdı. Zeybekçi açık bir şekilde Moody’s ve Fitch kredi derecelendirme kuruluşlarının açıklamalarında “paralel yapı”nın parmağı olduğunu iddia etti.

Bu iddiayı bir cemaatin kredi derecelendirme kuruluşlarında Türkiye’ye yönelik bir komplonun parçası olduğu şekilde değil de kredi derecelendirme kuruluşlarının Türkiye’ye yönelik yaklaşımlarında bir değişiklik var mı şeklinde okuyalım.

Önce birkaç not.

Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın kredi derecelendirme kuruluşlarının Türkiye’nin ekonomik başarısını görmediğini ve bu başarıyı notlarında yansıtmadıklarına yönelik eleştirilerini birçok kez duymuştuk. Ekonomi bakanlığına getirildikten sonra Nihat Zeybekçi de farklı mecralarda bu eleştirileri tekrarladı. Hatta Fitch’in reytinglerini ülke olarak dikkate almadıklarını söyleyecek kadar ileri gitti. Son açıklamayla reytingler dikkate alınmasa bile öfkenin devam ettiğini görmek mümkün.

Peki nedir bu kredi derecelendirme kuruluşları? Kısaca bu kuruluşlar, dünyada parası olan yatırımcıların “hangi ülkeye gideyim ve neye yatırım yapayım” sorularına yardım ederler. Ticari işletmedirler, yatırım konusunda danışmanlık ve belli kriterlerle yol göstericilik yaparlar. Dünyada ülkelerin yatırım yapılabilirlik durumlarını ölçen saygın 3 kredi derecelendirme kuruluşu vardır. Moody’s, Fitch ve Standard & Poors. Aşağıdaki tabloda bu üç kuruluşun ülkeleri sınıflandırma sistemini görebilirsiniz.

Kredi derecelendirme kuruluşlarının notları ülkeler için önemli çünkü ülkenin yatırım yapılmasına güvenilir bir yer olduğu bir nevi belgelenmiş oluyor. Zeybekçi ve Erdoğan’ın bu kuruluşları yönelik yoğun eleştirileri de Türkiye’nin not seviyesinde orta derecede, yani yatırım yapılabilir seviyesinin sadece bir üstünde yer almasından kaynaklanıyor.

İddiaya dönecek olursak Zeybekçi, bu 3 kuruluştan ikisinin Türkiye ekonomi iklimini etkileyen açıklamalarında paralel yapının, yani Gülen Cemaati'nin, parmağı olduğunu ifade ediyor.

Önce elimizdeki bilgileri kontrol edelim.

Tabloda Moody’s ve Fitch’in son üç açıklamasında (2012, 2013, 2014 yıllarına ait) Türkiye’ye verdiği notlar görülüyor. Fitch görünüm değiştirmezken, Moody’s Türkiye’yi orta kategoriye yükseltmiş.

Daha genel bir izlenim vermesi açısından Fitch’in 1994 – 2014 arası Türkiye notlarını tabloda görebilirsiniz.

Bu bilgiler ışığında iddia ile ilgili çıkartılacak 3 sonuç var:

Fitch’in 2002 yılından beri yavaş ama istikrarlı bir şekilde Türkiye’nin notunu yükseltmiş olduğu görülüyor. Bu eğilimde sapma olmamasına rağmen neden şu an hükümetin eleştiri oklarını daha şiddetli şekilde bu kuruma yöneltmiş olması başka nedenlerle açıklama gerektiriyor.

Kredi derecelendirme kuruluşları ticari işletmelerdir. Kapitalist mantığı dışlayarak bu kuruluşlardan tarafsızlık beklenemez. ABD’deki emlak krizi, bu tür tarafsız bilgi ürettiğini iddia eden kurumların kar temelli sisteme ne denli entegre olduğunu da gösterdi. Fakar bu tür bir tarafsızlık eleştirisi çerçevesinde herhangi bir cemaatin bu tür kuruluşlarda etki sahibi olduğunu iddia etmek de akla yatkın değildir. Yüzde bir ihtimal böyle bir etki olsa bile etkinin derecesi abartıldığı son 20 yılda verilen notlardan görülebilir.

Son olarak da en önemlisi, belki de en önce söylenmesi gereken, Zeybekçi’nin açıklamasında hükümetin ileri gelenlerinin mücadele edilmesi gereken bir yapı olarak her fırsatta dile getirdiği “paralel yapı” ile ülkeyi zora sokan ve hak ettiğini vermeyen bir  şey olarak tahayyül edilen “kredi derecelendirme kuruluşları”nın aynı potaya girmesi iddianın doğruluğundan çok amacını öne çıkartıyor.

Sonuç olarak, sadece salt doğruluk açısından değil, üslup ve bağlam açısı da aynı ölçüde dikkate alındığında, Ekonomi Bakanı Nihat Zeybekçi’nin iddiasında doğruluk payı yoktur.