Gül Hür

Editör

İddia KISMEN YANLIŞ

Cumhuriyet Döneminin Bitmeyen Tartışmaları

Cumhuriyet’in 1923’te kurulmasından Demokrat Parti’nin 1950’de iktidara gelmesine kadar geçen tek parti dönemiyle ilgili eleştiriler ve tartışmalar günümüzde de devam ediyor. Bu döneme dair en çok öne çıkan konulardan biri, Cumhuriyet Halk Partisi’nin laiklik politikalarıyla ilişkilendirilen bazı radikal uygulamalar. Bu iddiaların bazılarında doğru unsurlar bulunsa da, çoğu zaman çarpıtma, abartma veya bağlamından koparma gibi yöntemlerle sunularak siyasi kutuplaşmayı artıran paylaşımlar haline geliyor.

İlgili gönderide yer alan iddilar bu konuya örnek olarak gösterilebilir. Paylaşımda belirtildiğine göre 1923-1950 yılları arasında Türkiye’de hacca gitmek, namaz kılmak ve Kur'an okumak yasaktı. Öncelikle belirtmek gerekir ki bu dini eylemlerin hiçbiri Türkiye Cumhuriyeti’nin herhangi bir organı tarafından resmen yasak olarak ilan edilmedi. Özellikle namaz kılmak ve Kur’an okumanın yasaklandığını gösteren hiçbir resmi evrak veya belge bulunmuyor. ​​

1923-1950 yılları arasında Türkiye'de Kur'an okumanın yasak olduğu algısı, Cumhuriyet'in bazı uygulamalarından kaynaklanmış olabilir. 3 Mart 1924'te kabul edilen Tevhid-i Tedrisat Kanunu ile medreseler kapatılarak dini eğitim veren kurumlar <a href="https://www.meb.gov.tr/belirligunler/10kasim/inkilaplari/egitim/tevhidi_tedrisat.htm#:~:text=Bu%20ama%C3%A7la%20T%C3%BCrkiye%20B%C3%BCy%C3%BCk%20Millet,Mill%C3%AE%20E%C4%9Fitim%20Bakanl%C4%B1%C4%9F%C4%B1'na%20ba%C4%9Fland%C4%B1.">kaldırıldı</a>. 1932'de ezanın Türkçeye <a href="https://ataturkansiklopedisi.gov.tr/bilgi/ezanin-turkcelestirilmesi/">çevrilmesi</a> ve bazı camilerde Kur'an'ın da Türkçe okunmasının teşvik edilmesi, halk arasında tepkilere yol açmıştı. Bu uygulamalar, Kur'an okumanın tamamen yasaklandığı yönünde bir algının oluşmasına neden olmuş olabilir.

Ancak iddiada sayılan bu üç dini vecibeden hacca gitmekle ilgili bir dönem devletin fiili engelinden bahsetmek mümkün.

<a href="https://turkiyeturizmansiklopedisi.com/osmanli-devletinde-hac#:~:text=Osmanl%C4%B1%20%C4%B0mparatorlu%C4%9Fu%20hac%20organizasyonu%20i%C3%A7in,hac%20yolculu%C4%9Funa%20kat%C4%B1ld%C4%B1%C4%9F%C4%B1%20tahmin%20edilmektedir.">Türkiye Turizm Ansiklopedisi</a>’ne göre, Osmanlı İmparatorluğu her yıl hac organizasyonu için ciddi bir bütçe ayırırdı. 19. yüzyılın sonlarına kadar yılda yaklaşık 80 bin ila 100 bin kişi hacca giderken buharlı gemilerin kullanımı ve Süveyş Kanalı’nın açılmasıyla birlikte hac yolculuğu kolaylaştığından hacı sayısında artış yaşandı. Osmanlı İmparatorluğu döneminde hac organizasyonu, devletin merkezi otoritesi tarafından planlanıp yönetilirdi. Hac yolculuğunun güvenliği ve düzeni için "emîrü'l-hac" adı verilen görevliler atanır, bu kişiler hacı kafilelerinin sevk ve idaresinden sorumlu <a href="https://www.jstor.org/stable/4284357">olurdu</a>. Ayrıca hac güzergâhları üzerinde kervansaraylar, kaleler ve su kaynakları gibi altyapı tesisleri inşa edilerek hacıların konaklama ve ihtiyaçları karşılanırdı.

Cumhuriyet’in kuruluşundan 1979 yılına kadar geçen zamanda ise Türkiye’de hac organizasyonu büyük ölçüde bireysel çabalar ve özel seyahat şirketleri aracılığıyla yürütüldü. Bu dönemde devlet, hac konusunda doğrudan bir organizasyon sağlamayıp sadece bazı zamanlarda pasaport ve ulaşım konusunda kolaylıklar sundu. 1953’te çıkarılan bir kararnameyle hac yolculukları ilk kez düzenlemeye tabi tutulup organizasyon İçişleri Bakanlığı’nın koordinasyonunda yürütülmeye <a href="https://islamansiklopedisi.org.tr/hac">başlandı</a>. 1974’te Diyanet İşleri Başkanlığı sürece dahil edilerek 1977’den itibaren hac organizasyonlarına katkı sunmaya başladı ve nihayet 1979’da tüm yetki Diyanet’e devredilerek süreç tamamen resmi bir yapıya kavuşturuldu. 1979’a gelene kadar kayıt sisteminin eksikliği, özel şirketlerin yetersizliği ve ulaşımda yaşanan aksaklıklar hacı adayları için sık sık mağduriyetler yaşanmasına neden oluyordu. Artan taleple birlikte devletin süreci düzenlemesi gerektiği tartışmaları sonucunda Diyanet İşleri Başkanlığı hac organizasyonunu devralarak daha güvenli ve sistemli bir yapıya geçiş sağladı.

Türkiye’de Hac Organizasyonu Sempozyumu (7-9 Temmuz 2006) sonrası yayımlanan <a href="https://hacumreegitim.hac.gov.tr/Resimler/6/WebSiteSayfalar/202010/dunu-ve-bugunu-ile-turkiyede-hac-organizasyonu.pdf">tebliğlerde</a> yer alan bilgilere göre, 1917-1947 yılları arasında Türkiye’den hacca gitmek resmi olarak mümkün olmadı. Osmanlı’nın Hicaz üzerindeki kontrolünü kaybetmesi, Birinci Dünya Savaşı’nın getirdiği ulaşım zorlukları ve sonrasında bölgenin sömürge yönetimleri altına girmesi, hac yollarının kapanmasına neden oldu. Bu süreçte salgın hastalıklar, özellikle kolera, güvenlik riskleri ve Cumhuriyet’in ilk yıllarında yaşanan ekonomik ve sosyal zorluklar da hacca gidişleri engelledi. Ancak, bu dönemde yine de bazı kişiler kaçak yollarla veya tüccar pasaportları aracılığıyla hacca gitmeye çalışmış.

Aynı dokümanda açıklandığına göre, daha sonraki yıllarda da çeşitli nedenlerle hac yolculukları zaman zaman sekteye uğramış. 1967 Arap-İsrail Savaşı sonrası Kudüs’ün tamamen İsrail’in eline geçmesiyle hac güzergahları değişmiş; 1978-1979 yıllarında Türkiye’deki ekonomik kriz ve güvenlik sorunları nedeniyle hacca gidenlerin sayısı düşmüş ve 1990 yılında ise Suudi Arabistan’ın ülkelere uyguladığı kontenjan sınırı ve Irak güzergahındaki güvenlik sorunları sebebiyle kara yolu ile haclar iptal edilip yalnızca hava yoluyla ulaşım mümkün olmuş.

<a href="https://hacumreegitim.hac.gov.tr/Resimler/6/WebSiteSayfalar/202010/hac-7-cumhuriyet.pdf">TDV İslam Ansiklopedisi</a>’nin hac maddesinde yer alan açıklamalara göre tek parti döneminde, özellikle ekonomik nedenler ve laiklik politikaları gerekçe gösterilerek hacca gitmek fiilen engellenmiş. 1948'de hükümet döviz sıkıntısını öne sürerek hacca gidişleri durdurmuş, ancak 1949'da muhalefetin baskılarıyla tekrar serbest bırakmak zorunda kalmıştır. Resmi bir yasaklama kararı bulunmamakla birlikte, devletin organizasyon yapmaması ve çeşitli engeller çıkarması nedeniyle uzun yıllar boyunca halkın hacca gitmesi ciddi şekilde zorlaştırılmıştır.

Cumhuriyet Ansiklopedisi'nde hacca gitmenin fiilen engellendiği belirtilirken, bazı akademik çalışmalar bu dönemde "resmi bir yasak" uygulandığını öne sürüyor. <a href="https://www.atauni.edu.tr/yuklemeler/20fa9641d4c175d30ec78836696fafcc.pdf">Cumhuriyet Dönemi Dini Hayat</a> (1938-1950) başlıklı bir doktora tezine göre, İnönü döneminde hacca gitmek yasaklanmış ve özellikle 1940’lı yılların ilk yarısında bu yasak tavizsiz şekilde uygulanmış. Bu teze göre, Türkiye’de hacca gitme yasağına dair doğrudan bir yasa, kararname veya resmi belge bulunmuyor. Ancak, sıkı pasaport denetimleri ve vize kısıtlamalarıyla hacca gitmenin engellendiği belirtilmiş. Özellikle İkinci Dünya Savaşı döneminde ve 1940’lı yıllarda bu yasaklar daha da sertleşmiş ve insanların hacca gitmesi fiili olarak imkânsız hale gelmiştir. Resmi dayanak olarak laiklik ilkesi, sıkıyönetim tedbirleri ve devletin yurtdışına çıkışları sınırlama yetkisi öne sürülmesine rağmen bu yasağın kanuni çerçevesi belirsizdir.&nbsp;

Son olarak, 1939-1945 arasında yaşanan İkinci Dünya Savaşı yılları ve savaşın bitmesinden sonra geçen bir sürede dahi ülke dışına seyahatlerin güvenlik gerekçesiyle mümkün olamayacağını belirtmek gerekir. Savaş yıllarında yalnızca hac için yola çıkılan Suudi Arabistan’a değil, muhtemelen diğer tüm ülkelere yapılacak seyahatler mümkün olmamıştır.

Doğrulama

Video Usame Bin Ladin'in Poker Face Adlı Şarkıyı Söylediği Anları mı Gösteriyor?

T.C. Milli Eğitim Bakanlığı - Tevhid-i Tedrisat Kanunu ve Medreselerin Kaldırılması

Atatürk Ansiklopedisi - Ezanın Türkçeleştirilmesi

Hac Umre Eğitim - Türkiye’de Hac Organizasyonu Sempozyumu

Türkiye Turizm Ansiklopedisi - Osmanlı Devleti’nde Hac

The Ottoman Ceremony of the Royal Purse - Syed Tanvir Wasti

Cumhuriyet Dönemi Dini Hayat (1938-1950) - Zeynep Özcan

1923-1950 Yılları Arasında Hacca Gitmenin Namaz Kılmanın ve Kur'an Okumanın Yasak Olduğu İddiası Doğru mu?

Coca Cola 2024 Yılında Türkiye’de Zarar Ettiğini Duyurdu mu?

Trump Sonrası Avrupa’da Aşırı Sağ

Bülten

Video İsveç'teki Devasa Bir Obruğu mu Gösteriyor?

ABD Bankası Citigroup Bir Müşterisine 280$ Yerine Yanlışlıkla 81 Trilyon $ mı Gönderdi?

Yeni Seri

Türkiye'de Vergi Labirenti

Originals

Fred’in Futbol Kariyerindeki İlk Penaltıyı Rangers’a Karşı Kullandığı İddiası Doğru mu?

Görsel 1955’te Malatya İstanbul Arası Çalışan Otobüsü mü Gösteriyor?



Victor Osimhen’in Jose Mourinho Hakkında Açıklama Yaptığı İddiası Doğru mu?

Video Dağlarda Yaşayan ve Çiçek Kılığında Olan Lotus Mantisi Türü Böceği mi Gösteriyor?

yapay zeka

Video Rahmi Koç'un Açıklamalarını mı Gösteriyor?

Görsel Japonya’da Birkaç Günde İnşa Edilen Köprüyü mü Gösteriyor?

Yeni Bölüm

Türkiye’de Dolaylı Vergiler: KDV ve ÖTV

Vergi Sistemi: Anayasa, Çeşitler ve Gelirin Seyri

Türkiye'de Emeğin Durumu

Kadın Emeği: Eşit İşe Eşit Olmayan Ücret

Emeğin Görünmez Hali: Ev İşçiliği

Grev Hakkı ve Grev Yasakları


Gerçek İşsizlik Oranı: Atıl İşgücü


Tarih Mitleri

Tarih ve Dezenformasyon

Ekonominin Nabzı: İşgücü

Türkiye'de İşgücünün Durumu

DP Belgesel

Her Şey Çok Pahalı

ekonomi

Video

Salı Notları

Erdoğan'ın Grup Toplantısında Dile Getirdiği İddiaları İnceledik

Doğrusunu İstersen

Önce Kim Düşer? 

enflasyon

Video Analiz

Eşref Fakıbaba'nın Su Ürünleri İhracatına Dair İddiasını İnceledik

DP Haftalık Yayınları

Davutoğlu ve Demirtaş’ın söylediklerinde Doğruluk Payı

DP Gündem

Avrasya Tüneli Dünyanın En Derin Tüneli mi?

doğalgaz

Fatura

COVID-19

Anayasa

Meclis

aşı 

Ekrem İmamoğlu

Epstein

ukrayna

İki Yıl Milletvekilliği Yapmak Emekli Olmak İçin Yeterli mi?

UEFA ve FIFA Sıralamalarında Türkiye'nin Yeri

Türkiye’de İnternet Hızı Neden Yavaş?

Sakarya Meydan Muhaberesi Devam Ederken, Sultan Vahdettin, Düğün Yaptı mı?

Discord’a Uygulanan Erişim Engelinin 13 Şubat 2025’te Kaldırıldığı Doğru mu?

1 Şubat 2025’ten İtibaren Elektrik Faturalarına Düzenleme Geliyor mu?

Epstein Davası: Nedir, Ne Değildir?

COVID Aşısı Olanlar 5-10 Yıl İçinde Ölecek mi?

Galatasaray’ın Avrupa İstatistiklerini Gösteren Tablo Doğru mu?

TÜİK'e Göre Enflasyon Şubat Ayında %39,05 Seviyesinde

1 Ocak 2025’ten İtibaren Sağlık Ocağı Randevuları 99 TL, Devlet Hastanesi Randevuları 199 TL mi Olacak?

2025'te Net Asgari Ücret: 22.104 TL

Video, Marianne Bachmeier'ın Kızını Öldüren Kişiyi Vurduğu Anı mı Gösteriyor? 

Kuzey Kutbu’nda Çekildiği İddia Edilen Ay Videosu Gerçek mi?

Devlet Bahçeli’nin Hastalığı ile İlgili Yaptığı Açıklama Güncel mi?

Paylaşım İklim Kanununun Mecliste Onaylanması Durumunda Uygulanacak Zorunlu Kuralları mı Gösteriyor?

Japonya, Türkiye Cumhuriyeti Vatandaşlarına Vize Zorunluluğu Getirdi mi?

Gece Saatlerinde Elektrik Tüketimi Tasarruf Sağlar mı?



Emekli İkramiyesi Enflasyon Karşısında Eridi

Cumhurbaşkanlığı Seçimlerinde Adaylar ve Seçim Tarihleri Ne Zaman Açıklandı?