AKP döneminde kapatılan Dr. Refik Saydam Hıfzıssıhha Enstitüsü ile aşı üretimlerimiz artık hayal olmuştur. 100 yılı geçkin bir zamandan beri aşı üreten ülkemiz AKP'nin iktidar olduğu 2000'li yılların başında bu özelliğini yitirmiş ve aşıları yurt dışından satın alır hale gelmiştir
Refik Saydam Enstitüsü ve Aşı Üretimi
CHP Ankara Milletvekili Servet Ünsal, 12 Ekim 2020 tarihinde Meclis’te düzenlediği basın toplantısında gündeme ilişkin açıklamalarda bulundu. Türkiye’de Koronavirüs aşısı üretimine ilişkin konuşan Ünsal, “AKP döneminde kapatılan Dr. Refik Saydam Hıfzıssıhha Enstitüsü ile aşı üretimlerimiz artık hayal olmuştur. 100 yılı geçkin bir zamandan beri aşı üreten ülkemiz AKP'nin iktidar olduğu 2000'li yılların başında bu özelliğini yitirmiş ve aşıları yurt dışından satın alır hale gelmiştir.” şeklinde iddialara da yer verdi.
Refik Saydam Hıfzıssıhha Enstitüsü’ne Ne Oldu?
"Dr. Refik Saydam Önderliğinde Cumhuriyet Dönemi Sağlık Hizmetlerini Modernleştirme Çabaları" isimli çalışmaya göre, dönemin Sağlık Bakanı Dr. Refik Saydam’ın 17 Mayıs 1928 günü TBMM’ye sunduğu 1267 sayılı yasa tasarısı ile “Merkez Hıfzıssıhha Müessesesi” Sıhhat ve İçtimai Muavenet Vekâleti’ne (Sağlık ve Sosyal Yardım Bakanlığı) bağlı olarak kurulmuştur. Merkez Hıfzıssıhha Müessesesi’nin adı, 10 Ağustos 1942 gün ve 4288 sayılı yasa ile T.C. Refik Saydam Merkez Hıfzıssıhha Müessesesi olarak değişmiştir. 1983 yılında ise, 181 sayılı kanun hükmünde kararname ile Refik Saydam Hıfzıssıhha Merkezi Başkanlığı adını almıştır. Refik Saydam Hıfzıssıhha Merkezi Başkanlığı, 663 sayılı ve 2 Kasım 2011 tarihli Kanun Hükmünde Kararname ile Türkiye Halk Sağlığı Kurumu’na devredilmiştir.
Doğruluk Payı editörlerinden İrem Doğanışık’ın içeriğine göre; 2011 yılında kurulan Halk Sağlığı Kurumu ile, halk sağlığıyla ilişkili kurumlar bir çatı altında toplanmış. T.C. Sağlık Bakanlığı 2009 yılı Faaliyet Raporu’nda yer alan teşkilat şemasında Refik Saydam Hıfzıssıhha Merkezi Başkanlığı görülebiliyor.
Ancak, Sağlık Bakanlığı’nın resmî sitesinden de görülebileceği üzere; KHK ile yapılan değişikliğin ardından Refik Saydam Hıfzıssıhha Merkezi Başkanlığı isminde bir kuruluş, T.C. Sağlık Bakanlığı veya T.C. Sağlık Bakanlığı Halk Sağlığı Genel Müdürlüğü’ne ait teşkilat şemalarında bulunmuyor.
Türkiye’de Aşı Üretimi
T.C. Sağlık Bakanlığı’nın resmî sitesinden ulaşılabilen "Türkiye’de Aşının Tarihçesi" başlıklı bilgilere göre ülkemizde aşı üretimi ile ilgili çalışmalar Osmanlı dönemine dayanmakta.
Cumhuriyet dönemindeki aşı üretim çalışmaları ise şu şekilde özetleniyor:
"1928’de Hıfzıssıhha Enstitüsü ile üretim merkezileştirilmiştir. 1940’lı yıllara kadar tifo, tifüs, difteri, BCG, kolera, boğmaca, tetanoz, kuduz aşıları seri üretimle oluşturulmuştur. 1968’de kurulan serum çiftliğinde tetanoz, gazlı gangren, difteri, kuduz, şarbon akrep serumları da üretilmiştir. Ülke de hastalıkların yok olması ile 1971’de tifüs, 1980’de çiçek aşısı üretimi sonlanmıştır."
Aynı belgede aşı üretiminin sonlandırılması ile ilgili şunlara değiniliyor:
"Ülkemizde aşı üretimi 1996’da DBT ve kuduz aşısı, 1997’de BCG aşı üretiminin kesilmesi ile sona ermiştir. Aşı üretiminin sona ermesi ile aşılar satın alınarak temin edilmektedir."
2000’li yıllarda Türkiye’de aşı üretimi konusundaki çalışmalar ise şu şekilde özetleniyor:
"İki binli yıllarda aşıların Türkiye’de üretimi konusunda tekrar ilgi artmıştır:
2009 yılında beşli karma (DaBT-IPV-Hib), 2011 yılında dörtlü karma (DaBT-IPV) 3 yıllık alımı yapılırken kademeli olarak paketleme ve enjektöre dolum teknolojisi ülkemize getirilmiştir. 2010 yılında zatürre aşısı (KPA-Konjuge Pnömokok) yine 3 yıllık alım garantisi karşılığı paketleme, enjektöre dolum yanında formulasyon teknolojisinin de ülkemize getirilmesi sağlanmıştır.
Halen yerli bir firma tarafından akrep ve yılan antiserumları da üretilmektedir."
Bu da ilginizi çekebilir: Refik Saydam Enstitüsü'ne Ne Oldu?
CHP Ankara Milletvekili Ünsal’ın Refik Saydam Hıfzıssıhha Enstitüsü’nün Ak Parti döneminde kapatıldığına yönelik iddiası incelendiğinde; Refik Saydam Hıfzıssıhha Enstitüsü’nün 2011 yılında çıkarılan KHK ile Türkiye Halk Sağlığı Kurumu’na devredildiği, ancak KHK ile yapılan değişikliğin ardından Refik Saydam Hıfzıssıhha Merkezi Başkanlığı isminde bir kuruluşun, teşkilat yapısında bulunmadığı bilgisine ulaşılabiliyor.
Milletvekili Ünsal’ın ülkemizde 100 yılı geçkin bir zamandır aşı üretildiği iddiası araştırıldığında, bu iddiayı doğrulayan bilgilere ulaşmak mümkün. T.C. Sağlık Bakanlığı’nın Türkiye’de Aşının Tarihçesi isimli bilgi kaynağına göre; ülkemizde aşı üretiminin tarihi 1885’e dayanıyor. Ancak, Türkiye’de aşı üretiminin sonlandırıldığı tarih BCG aşı üretiminin sonlandırıldığı tarih olan 1997 olduğu için, ülkemizin AK Parti’nin iktidar olduğu 2000’li yılların başında aşı üretme özelliğini yitirmiş olduğu iddiası yanlıştır. Bunun yanında her ne kadar Refik Saydam Hıfzıssıhha Enstitüsü aşı üretiminde başat rol oynasa da 2000'li yıllarda bazı kurum ve devlet üniversitelerinde de aşı geliştirme çalışmaları yapılmıştır. Bu nedenle enstitünün kapatılmasıyla aşı üretiminin hayal olduğu iddiası abartma içermektedir.