Bedelli Askerlik Uygulamaları

Bedelli askerlik uygulaması son zamanlarda tekrardan kamuoyunun gündeminde. BBP Genel Başkanı Mustafa Destici, 2 Haziran 2017’de Başbakan Binali Yıldırım ile görüşmesinin ardından gazetecilere yaptığı açıklamada, parti olarak bedelli askerliğe ilkesel olarak karşı olduklarını, ancak uygulanması durumunda da gelen kaynağın SMA hastalarının tedavisine aktarılmasını önerdiklerini ifade etmişti. Başbakan Yıldırım ise sonradan yaptığı açıklamada hükümetin gündeminde şu an için böyle bir konu olmadığını ifade etmişti.

Son olarak konuya dahil olan Cumhurbaşkanı Erdoğan da, bedelli askerlik konusunun hükümetin gündeminde olmadığını, sadece dedikodu düzeyinde konuşulduğunu ifade etti. Önceki yıllardaki bedelli askerlik uygulamaları hayata geçirilirken konunun genellikle resmi olmayan demeçler seviyesinde başlayıp zaman içinde gerçeğe dönüştüğüne tanık olmuştuk. Bu vesileyle önceki bedelli askerlik uygulamalarının gerekçe ve sonuçlarını bir araya getiren bir bülten hazırlamayı uygun gördük.

1987’den Bu Yana 5 Kez Uygulandı

Bedelli askerlik ile ilgili yasal çerçeve 1111 sayılı Askerlik Kanuna göre belirleniyor. İlgili kanun ihtiyaç halinde ve gerekli şartların oluşması durumunda yükümlülerin belirlenen bedeli ödeyerek askerlik hizmetinden muaf tutulmasına olanak veriyor. Cumhuriyet tarihinde ilk bedelli askerlik uygulaması 1987 yılında gerçekleştirildi. Bugüne kadar farklı gerekçelerle 5 kez hayata geçirilen bu uygulamadan toplam 398.731 kişi faydalandı. Bedelli askerliğe olan toplam talebin yarısından fazlası 2014’teki son uygulamada gerçekleşti.

Bedellinin Bedeli

Askerlik hizmetinden ücret karşılığı muaf olmanın bedeli ise her uygulamada farklılık gösterdi. 2011 öncesindeki uygulamalarda tutarlar döviz üzerinden belirlenirken, son iki uygulamada Türk Lirası uygulamasına geçildi. 1999 uygulamasında yükümlünün yaşına göre iki farklı tutar belirlendi. Buna göre 1 Ocak 1973’ten önce doğanlar 15 bin Alman Mark’ı ödemekle yükümlüyken, 1 Ocak 1960’tan önce doğanlar için 20 bin Alman Mark’ı tutar belirlendi. 1999 uygulaması neticesinde 1 milyar 66 milyon mark gelir elde edildi. 2011 bedelli uygulamasından ise 30 yaşından gün alan yükümlüler 30.000 TL tutarı ödeyerek faydalanabildi. 1999 uygulamasının aksine, 2011 uygulamasından faydalananlar 21 günlük sembolik askerlik hizmetinden de muaf oldu. 2014 uygulaması ise hem tutarı ve hem de kapsadığı yaş aralığı bakımından bir önceki uygulamadan daha cazipti. Bakanlar Kurulu’nda alınan kararla 31 Aralık 2014 tarihi itibariyle 27 yaşını doldurmuş olan kişiler uygulamadan faydalanabildi. Bu seferki uygulamadan 611 bin kişinin faydalanabileceği hesap edilmişti, ancak gerçekleşen başvuru 203 bin kişi civarında oldu. Beklentinin altında kalmakla beraber, 2014 yılında geçmiş senelerdeki uygulamalara kıyasla rekor sayıda kişi bedelli askerlikten faydalandı. Dönemsel olarak gerçekleştirilen bedelli askerlik uygulamalarının yanı sıra, yurtdışında toplamda en az 3 yıl çalışmış olan Türk vatandaşları 1.000 Euro döviz ödemesi karşılığında askerlik hizmetini yerine getirmiş sayılıyorlar.

Gerekçeleriyle Bedelli Askerlik Uygulamaları

1987, 1992 ve 2011 bedelli askerlik uygulamalarının gerekçesi, biriken kaçak-saklı-bakaya konumundaki problemli yükümlü sayısının eritilmesi olarak açıklanırken, 1999 ve 2014’teki gerekçeleri farklıydı. 17 Ağustos Gölcük depreminin getirdiği mali yükün hafifletilmesi 1999 bedelli uygulaması için gerekçe oldu. 2014 uygulamasından elde edilecek gelirin ise sadece TSK’nın savunma teknolojisi ihtiyaçlarını gidermek amacıyla harcanacağı belirtildi. Henüz söylenti aşamasında olan muhtemel bedelli uygulamasının ise SMA hastalarının ihtiyaçlarının giderilmesi için harcanması ise BBP Genel Başkanı Mustafa Destici’nin önerisi olarak gündeme geldi.