Tüketici Fiyatları Konusunda AB İçinde Neredeyiz?

Avrupa Birliği’nin istatistik kurumu Eurostat her yıl Avrupa Birliği’ne üye, aday ve bir kısım Avrupa ülkelerindeki tüketici fiyatlarına ilişkin çeşitli istatistikler yayımlıyor. Konuyla ilgili önceki yıllarda da 2015 ve 2016 verilerine ilişkin bültenlerimizde Eurostat’ın veri tabanını kullanarak Türkiye’deki bazı mal ve hizmet gruplarına ödenen tüketici fiyatlarının AB ülkeleri ile kıyaslandığındaki durumunu ele almıştık. Haziran 2018’de yayımlanan 2017 yıllık verilerinin yer aldığı son istatistiklerde söz konusu ülkelerdeki tüketici fiyatlarına ilişkin satın alma gücü paritesi ve fiyat düzeyleri gibi farklı metodolojik yöntemlere sahip göstergeler bulunuyor. Bu göstergeler, ülkelerdeki para birimi ve kur farklılıklarını minimize edip, tek bir endeks üzerinden ülkelerdeki mal ve hizmetlere ödenen fiyatların karşılaştırılmasına imkân sunuyor.

Ülkelerin belli madde gruplarındaki fiyat ortalamalarının diğer ülkelere oranla ne durumda olduğunun anlaşılabilmesi için kullanılan bir gösterge de “fiyat düzey endeksi.” Fiyat düzey endeksi, ülkelerdeki vatandaşların alım güçlerinin, ulusal para birimleri ve kura göre hesaplanması sonucu ortaya çıkmaktadır. Satın alma gücü paritelerinin ülkelerin güncel nominal döviz kuruna bölünmesiyle elde edilen bu endekste 28 AB ülkesinin fiyatları ortalaması 100 kabul ediliyor ve eğer bir ülke belirli bir mal veya hizmet grubunda 100’den büyük ise bu ülke AB ortalamasına göre “pahalı”, 100’den küçük ise bu ülke AB ortalamasına göre “ucuz” olarak ifade ediliyor. Yani bu endeks sadece kurlar arası bir karşılaştırma yapmamakla beraber, ülkelerin satın alım güçlerini de kullanarak bir pahalılık sıralaması yapıyor.

Türkiye’nin 2017 yılı sonuçlarına göre, tüketim mal ve hizmetlerine ilişkin fiyat düzeyi endeksi 53. Bir başka deyişle bu değer, 28 Avrupa Birliği ülkesi genelinde 100 Euro karşılığı satın alınan aynı mal ve hizmet sepetinin, Türkiye’de 53 Euro karşılığı Türk Lirası ile satın alınabileceği anlamına geliyor.

Eurostat’a göre 2017’de tüketici mal ve hizmetlerinin en pahalı olduğu yer AB ülkelerinden ortalama %42’lik bir pahalılık oranıyla ayrışan Danimarka olmuş. Lüksemburg ve İrlanda da diğer pahalı ülkeler olarak sıralanırken Bulgaristan, Romanya ve Polonya’da aynı mal ve hizmetler en ucuz şekilde tüketilebiliyor. Ancak genel sıralamayla birlikte ülkelerin bazı alt madde gruplarında incelenmesi de gerekiyor, zira ülkeler arasında çeşitli gruplarda büyük fiyat farklılıkları olabiliyor.

Hane halkının tüketim amaçlı yaptığı gıda harcamalarını Avrupa Birliği ülkeleri içerisinde kıyasladığımızda, gıdaya yapılan en yüksek harcamanın Danimarka’da olduğu görülüyor. Danimarka AB ülkelerinden gıda hizmetlerinde %48 daha pahalı fiyatlandırmaya sahipken, İsveç ve Avusturya da yine bu hizmetlerin en pahalı olduğu diğer ülkeler. Türkiye’de ise gıda fiyatları AB ülkelerinin ortalama fiyatlarından daha ucuz. Romanya, Polonya ve Bulgaristan gıdaya ortalama olarak en az harcamanın yapıldığı ülkeler.

Gıda başlığının içerisinde yer alan farklı alt grupların da fiyatlarına ilişkin veriler bulunuyor. Örneğin ekmek ve tahıl ürünlerini incelediğimizde, bu ürünlerin de yine en Danimarka, Avusturya ve İsveç’te oldukça pahalı olduğu anlaşılıyor. Türkiye, ekmek ve tahıllarda yine AB ülkelerinden daha aşağı fiyatlara sahipken, durum her gıda ürünü için benzerlik göstermeyebiliyor.

Süt, peynir ve yumurta ürünlerinin tüketici fiyatlarının Avrupa Birliği ülkelerindeki ortalamasından pahalı olduğu ilk üç ülke; Güney Kıbrıs Rum Yönetimi, Danimarka ve İsveç olarak sıralanıyor. Türkiye’deki fiyatlar da bu ürün grubunda AB ülkelerindeki ortalama fiyattan %3,6 daha pahalı. Çek Cumhuriyeti, Macaristan ve Polonya, diğer AB ülkelerine kıyasla süt, peynir ve yumurta kategorisindeki gıdaların en ucuza tüketilebildiği yerler.

Et fiyatları Türkiye için her ne kadar oldukça yüksek ve özellikle son yıllarda ciddi artış eğiliminde olsa da, AB ile kıyaslandığında aslında diğer ülkelere göre fiyatların ortalama olarak daha ucuz bir konumda olduğunu görüyoruz. Türkiye’deki et fiyatları AB ülkelerinin ortalama fiyatından %28,7 daha ucuzken, Lüksemburg, Avusturya ve Danimarka etin en pahalı tüketildiği yerler. Romanya, Bulgaristan ve Polonya bazı diğer ürün ve hizmet gruplarında olduğu gibi burada da etin tüketici fiyatlarının en ucuz olduğu ülkeler. Örneğin Polonya’da et, AB ülkelerinden yaklaşık %43,3 daha ucuza yenebiliyor.

Geçtiğimiz günlerde alkollü içkilerin satışından alınan özel tüketim vergisine %15,5 oranında zam yapılmış ve alkol fiyatları vergideki artışa paralel olarak yükselmişti. 2018 yıl başında da alkole %7,1 oranında zam uygulanmıştı. Alkolden alınan tüm bu yüksek tüketim vergileri, KDV’ler ve zaman zaman getirilen zamların da payıyla AB ülkeleri içerisindeki en pahalı alkolü tüketiyoruz.

Tütünde ise Türkiye, AB üye ve aday ülkeleri içerisindeki en ucuz fiyatlara sahip. Eurostat’ın verilerine göre Türkiye’deki ortalama tütün fiyatları, AB ülkelerindeki fiyatların ortalamasından %53,4 daha ucuz. İrlanda, İngiltere ve Fransa en pahalı tütün fiyatlarının görüldüğü ülkeler.

Sağlık ve giyim yine Türkiye’nin en ucuz olduğu ürün kategorileri olarak karşımıza çıkıyor. Giyim hizmetleri (giyim ve ayakkabı ürünleri fiyatları toplamı) Türkiye’de AB ülkelerinden %45,6 daha ucuzken, bu oran sağlık hizmetlerinde %73,3’e kadar çıkıyor. İsveç, Danimarka ve Finlandiya gibi İskandinav ülkeleri giyimdeki en pahalı ülkeler olurken, Türkiye ile beraber Polonya ve Bulgaristan en ucuz AB ülkeleri olarak sıralanmış. Sağlık sektörüne ilişkin harcamaların AB ortalamasından çok daha pahalı bir şekilde gerçekleştiği ilk üç ülke de İsveç, Lüksemburg ve İrlanda.

Ulaşım endeksleri oluşturulurken, motorlu veya motorsuz araçlar, demiryolları, kişisel ulaşım ve onların bakım ekipmanları gibi ölçütler hesaplanıyor. AB ülkeleri içerisinde ulaşım hizmetlerinin en pahalı olduğu ülkeler sırasıyla Danimarka, İsveç ve Hollanda. Türkiye, AB ülkelerinin ortalamasından %29,3 daha ucuz ulaşım fiyatlarına sahip. En ucuz ulaşım hizmetleri fiyatlandırması da Polonya, Romanya ve Bulgaristan’da bulunuyor.

Haberleşme amacıyla kullanılan ürün ve hizmetlerin nasıl fiyatlandırıldığının bilgisine de yine aynı veri tabanı içerisinde yer verilmiş. Posta servislerinin ve telefon, radyo ve faks gibi araçların ücretlerinin karşılaştırıldığı bu başlığa göre, en pahalı hizmet Yunanistan’da. Türkiye’de ise haberleşme AB ülkelerinden %19,2 oranında daha ucuza gerçekleşiyor. En ucuz haberleşmeye sahip ülke olan Polonya’da ise AB ülkeleri ortalaması ile arasındaki fark %55.