Tartışmalı “Varlık Yasası” Neler Sağlıyor?

“Varlık Barışı” adı verilen ve en günceli 5 Temmuz 2022 tarihinde 7417 sayılı “Devlet Memurları Kanunu ile Bazı Kanunlarda ve 375 sayılı Kanun Hükmünde Kararnamede Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun” adı altında Resmî Gazete’de yayımlanan yasanın örnekleri daha önce de söz konusuydu. Yasanın benzerlerine daha önce 2008, 2013, 2016, 2018 ve 2020’de de çıkarılan; 5811, 6486, 6736, 7143, 7186 ve 7256 sayılı Kanunlarla yapılan düzenlemeler örnek verilebilir. Bakıldığında son 10 yıllık süreçte benzer yasa ve afların sıklıkla yürürlüğe girdiği ve kimi zaman süresinin uzatılarak kapsamının genişletildiği görülüyor.

Yasa genel hatlarıyla yurt dışındaki bazı varlıkların “bildirilerek” ve Türkiye’ye getirilmesinin yanında, yurt içindeki kayıt dışı bazı varlıkların da “beyan edilerek” kayda alınmasını içeriyor. Yasa kapsamına giren varlıklar şu şekilde:

⚈ Yurt dışında bulunan; para, altın, döviz, menkul kıymet ve diğer sermaye piyasası araçları. 

⚈ Yurt içinde bulunan; para, altın, döviz, menkul kıymet ve diğer sermaye piyasası araçları ile taşınmazlar.

Bu varlıkların banka veya aracı kurumlara bildirilmesi ya da beyan edilmesi gerekirken, varlıklara ilişkin vergi dairelerine bir beyanda bulunulması gerekmiyor. Bunun yanında, 9 Ağustos 2022 tarihli Resmî Gazete’de yer alan açıklamaya göre de, şart ve yükümlülüklere uyan varlık bildirimi ve beyanlarında hiçbir suretle “vergi incelemesi ve vergi tarhiyatı yapılmayacağı” vurgulanıyor. 

Yıllar içindeki farklı düzenlemeler arasında özellikle bildirilen ya da beyan edilen varlıklardan vergi alınıp alınmaması konusunda farklılaşmalar bulunuyor. Örneğin 2013’teki ikinci varlık barışı yalnızca yurtdışından bildirilecek varlıkları kapsıyordu ve bildirilen varlıklar üzerine ödenecek vergi %2 olarak belirlenmişti. Bu yıldan sonra çıkarılan bütün varlık barışı yasalarında yurtdışı varlıkların yanında yurtiçi varlıklar da gözetilmeye başlandı. 2018’de %2, 2019’da bildirilecek ya da beyan edilecek varlıklara sırasıyla %2 ve %1 oranında vergi ödenmesi şartı koyulmuştu. Buna karşın, 2016 ve 2020 yılındaki düzenlemelerde ise bu varlıkların hiçbirinden hiç vergi alınmadı. 

Yurt içinden beyan edilen varlıklarda sabit %3 vergi oranı belirlenirken, yurt dışından bildirilecek varlıklara ise bildirim tarihlerine göre kademeli olarak vergi uygulanacak. Bildirilen varlıkların 3 ay içinde Türkiye’ye getirilmesi şartı konulurken, yurt dışı varlık bildirimlerinde uygulanacak kademeli vergi oranları şu şekilde belirlendi: 

⚈ 30.09.2022 tarihine kadar yapılan bildirimler için %1,

⚈ 01.10.2022 tarihi ila 31.12.2022 tarihi arasında yapılan bildirimler için %2,

⚈ 31.03.2023 tarihine kadar yapılan bildirimler için %3. 

Yurt dışından bildirilen varlıklar Türkiye’deki banka ya da aracı kurumlarda açılan hesaplara transfer edildiği veya yurt dışından getirilerek bu hesaplara yatırıldığı tarihten itibaren en az bir yıl süreyle tutulması durumunda ise vergi oranının %0 olarak uygulanacağı belirtiliyor.  

Muhalefet partilerinin temsilcileri ve sosyal medyada bildirilen ya da beyan edilen varlıkların kaynağının sorulmaması, vergi incelemesi ve vergi tarhiyatı yapılmaması etrafında dönüyor. Konunun sık sık gündeme gelmesinin ardından Hazine ve Maliye Bakanı Fahrettin Koca Twitter’da yaptığı açıklamada FATF’ın “Türkiye’ye yönelik bir eleştirisi olmadığı” ve “Türkiye’nin kara listeye alınmasının söz konusu olmadığını” belirtmişti. Ancak Türkiye, FATF’ın “kara listesinde” değil, “gri listesinde”. 

FATF, yılda üç kez yayınlanan iki FATF kamu belgesinde, kara para aklama ve terörün finansmanı (AML/CFT) ile mücadele için zayıf önlemlere sahip yetki alanlarını tanımlıyor ve bu konularda zayıf politikalara sahip ülkeleri alenen listeliyor.  Bu iki kamu belgesi konuları şu şekilde farklılaşıyor:  “yüksek riskli” olarak tanımlanan ve acil eylem çağrısı yapılan ülkeler (kara liste) ve bu süreçte artan izleme altındaki ülkeler (gri liste). Türkiye, örgütün “gri listesine”, yani “Artırılmış İzleme Altındaki Ülkelerin” yer aldığı ülkeler arasına Ekim 2021’de giriş yapmıştı. FATF bir yetki alanını artırılmış izleme kapsamına aldığında, bu, ülkenin belirlenen stratejik eksiklikleri kararlaştırılan zaman çerçeveleri içinde hızlı bir şekilde çözme taahhüdünde bulunduğu ve artırılmış izlemeye tabi olduğu anlamına geliyor. Türkiye, Ekim 2021’de girdiği listenin Ekim 2022’de yayımlanan en güncel halinde de yer almaya devam ediyor.