AİHM'de Türkiye’ye Yönelik Davalar ve Hükmedilen Kararlar

Türkiye’nin geçmişten günümüze Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi karnesi neler söylüyor?

Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi her yıl ülkelere karşı AİHM’de açılan davaları ve Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’ndeki maddelerine göre yaptığı ihlalleri “Violations by Article and by State” başlıklı raporunda yayınlıyor. 2023 yılına dair veriler de AİHM’in internet sitesinde geçtiğimiz dönemde yayınlanmıştı. Bu rapora göre adli düzenlemeden önce 31 Aralık 2023’te 68.450 başvuru AİHM’de beklemedeydi. Bu başvuruların yaklaşık %18’i Rusya’ya yönelik iken, %34’ü ise Türkiye’ye yönelikti. Bu da yaklaşık 23.400 başvuruya tekabül ediyor.

AİHM’in 2020 yılında hükmettiği kararların toplamı 1.014. Bu kararların 217’si Rusya’ya karşı açılmış davalarda alındı. Rusya’yı Ukrayna 130, Türkiye 78 ve Romanya 74 karar ile izliyor. Bununla birlikte Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi, sözleşmede yer alan insan hakları maddelerinden en az birinin ihlali olduğuna hükmettiği dava sayılarını da bu raporda paylaşıyor. Buna göre mahkeme tarafından 2023’te verilen kararların %88’inde en az bir insan hakkı maddesinin ihlal edildiğine hükmedilmiş. 2023’te en az bir maddenin ihlal edildiğine hükmedilmiş davaların ülkelere göre dağılımına bakıldığında da Rusya, Ukrayna ve Türkiye listenin başında yer alıyor.

Davaların ülkelere göre dağılımı dışında 2023'te insan hakları maddelerinden en az birinin ihlali olduğuna hükmettiği dava sayıları; Rusya için 216, Ukrayna için 123, Türkiye için 72,  Romanya için 58, İtalya için 48, Azerbaycan için 38, Macaristan için 36 ve Polonya için 31.

AİHM 1959 ila 2023 dönemi arasındaki davaları ve kararları da raporlarında açıklıyor. Buna göre 64 yılda en az bir insan hakkı ihlali olduğuna hükmedilmiş dava sayısında Türkiye listede 1.533 davası olan Rusya ile birlikte ilk sırada yer alıyor. Bu karara hükmedilen davaların ülkelere göre dağılımında da 3.530 karar ile Türkiye %15,5’lik bir orana sahip.

1959 ila 2023 yılları arasında toplamda verilen kararların %84,9’unda en az bir insan hakları maddesinin ihlal edildiğine karar verilmiş. Bununla beraber anayasanın hiçbir maddesinin ihlal edilmediğine dair karar verilen dava sayısı da 64 yılda sadece 103.

1959’dan bu yana Türkiye’ye karşı açılan davalarda en fazla ihlaline karar verilen insan hakları maddeleri ise adil yargılanma hakkı, özgürlük ve güvenlik hakkı, mülkiyetin korunması, yargılanma süresi ve ifade özgürlüğü.

64 yılda dünyada toplamda 1.142 ifade özgürlüğü ihlali kararı çıkmışken, bunlardan 436’sı Türkiye’ye karşı açılan davalarda alınmış. Bu da yaklaşık 10 davadan 4’ü demek oluyor. Aynı durum adil yargılanma hakkı ve özgürlük ve güvenlik hakkı maddelerinde de söz konusu. Neredeyse bu maddelere yönelik karara hükmedilen her 10 davadan 2’si Türkiye’ye karşı açılmış.