Hükümetin Sağlık Vaatleri Ne Durumda?

14 Mayıs 2023’te yapılacak olan Cumhurbaşkanı ve 28. Dönem Milletvekili seçimlerine bir buçuk aydan az bir süre kala AK Parti’nin 2018 seçim beyannamesinde 2023 yılına kadar bitirmeyi hedeflediği öne çıkan altı sağlık konulu vaadi Doğruluk Payı olarak araştırdık.

AK Parti tarafından 2018 seçim beyannamesinde yayınlanan, net bir hedef belirten ve ölçülebilir olan 164 vaadi incelediğimiz #Hükümetre yayında.

AK Parti’nin 2018 beyannamesindeki sağlıkla ilgili en çok öne çıkan vaatleri arasında;

yer alıyordu. 

Bu altı vaat incelendiğinde iki gerçekleşirken, üçü gerçekleşmemiş biri ise kısmen gerçekleşmiştir. 

Türkiye’de sağlık hizmetlerinin güçlendirilmesi, kaliteli, etkili ve verimli birinci basamak sağlık hizmetlerinin organize edilmesi ve sunumu için diğer ülkelerdeki örneklerle birlikte Türkiye’nin ihtiyaçları dikkate alınarak Aile Hekimliği Modeli oluşturuldu. Aile Hekimliği ilk olarak 2005 yılında Düzce’de pilot uygulama olarak başlatıldı. Tüm illerde ise 2010 yılında aile hekimliği uygulamasına geçildi. 

Aile hekimleri, kendi sorumluluğundaki bireyleri bir hastalık çerçevesinde değil bütüncül bir yaklaşımla riskler, sağlık koşulları, psikososyal çevre ve mevcut diğer akut veya sağlık sorunları ile birlikte bir bütün olarak değerlendiriyor. Aile hekimleri genellikle bireylerin ikametlerine yakın ve kolay ulaşılabilir konumda bulunuyor. Böylece aile hekimleri toplumun aile, çevre ve iş ilişkilerinin değerlendirilmesine imkan sağlıyor. 

Aile hekimi başına düşen nüfus oranı da bu sebeple önem kazanıyor. Sağlık İstatistikleri Yıllığı 2017 verilerine göre, aktif aile hekimi başına düşen nüfus 3 bin 422 olarak hesaplanmış. Sağlık İstatistikleri Yıllığı 2021 verilerine göre ise 3 bin 306. AK Parti 2018 seçim beyannamesinde 2023 yılına kadar aile hekimi başına düşen nüfus sayısı 2 bine düşürüleceği vaadinin gerçekleştirilemediği görülüyor. 

AK Parti 2018 Beyannamesinde yer alan bir diğer vaat 10 bin kişiye düşen yatak sayısını 28,5’ten 31,2’ye çıkarmak olarak açıklamıştı. Cumhurbaşkanlığı 2023 Yıllık Programı'nda yer alan verilere göre 2017 sonunda Türkiye’de 10 bin kişiye düşen yatak sayısı 27,9 iken 2021 yılında bu 30,1'e çıktı. Bu kaynaktaki veriler 2018 için geçerli yatak sayısını 28,5 değil 28,3 olarak gösteriyor.

2018'den bu yana bu göstergedeki artış hızı dikkate alındığında 2023 yılı sonunda hedefe ulaşılması olasılık dahilinde olduğundan vaat kısmen olarak değerlendirildi. Türkiye 10 bin kişiye düşen yatak sayısında 43,9 ortalamaya ulaşan OECD ülkelerinin gerisinde kaldı. Uluslararası karşılaştırmada ilk sırada 128,4 ile Japonya ardından 124,4 ile Güney Kore geliyor. 

Dünyada her dakikada bir kadın, ihmal veya yetersiz sağlık hizmetleri nedeniyle hamilelik ve doğumla ilgili sorunlar nedeniyle hayatını kaybediyor. Anne ölüm oranları ülkeler için hem sağlıkta gelişmişlik göstergesi hem de kalkınma göstergesidir. 2017 verilerine göre anne ölüm oranı 14,6 iken 2021 yılında bu oran 13,1 olarak hesaplandı. Uluslararası karşılaştırıldığında Türkiye OECD ortalamasının 8,5 oranının üstünde yer alıyor. Türkiye’den önce Kolombiya, Letonya, Meksika, Kosta Rika ve Birleşik Devletler yer alıyor. 

TÜİK Ölüm ve Ölüm Nedeni İstatistikleri 2021 verilerine göre, doğumdan sonraki beş yıl içinde ölme olasılığını ifade eden beş yaş altı ölüm hızı 2020 yılında binde 10,6 iken 2021 yılında binde 11,2 olarak hesaplandı. Her ne kadar son iki yılın verisi bulunmasa da vaatin gerçekleşmeyeceğini önceki yılların değişim oranları göz önünde bulundurularak hesap edilebilir. Ayrı bir değerlendirmeye tabii tutulan bebek ölüm hızı ise 2020'de 8,7 iken 2021’de 9,2 olmuş.

Tıbbi tedavi yöntemlerindeki gelişmelerle ve ilaç devrimi sayesinde geniş halk kitlelerinin sağlık hizmetlerinden yararlanması ilaca olan talebi ve dolayısıyla ilaç tüketimini artırdı. Bu ilaçlardan biri de tüm dünyada sıklıkla kullanılan antibiyotikler. Türkiye’de Antibiyotik direnç gelişiminin yavaşlatılmasına katkı sağlamak amacıyla 2014 yılında uygulamaya konulan “Akılcı İlaç Kullanımı Ulusal Eylem Planı 2014-2017” kapsamında antibiyotiklerin akılcı kullanımının sağlanmasını önceliklendirildi. 

Günlük antibiyotik kullanımına dair en güncel veri 2021 yılına ait. OECD’de yer alan günlük kişi başına düşen antibiyotik dozu istatistikleri Sağlık İstatistikleri Yıllığı 2021'de de yer alıyor. Veriye göre 2021 yılında günlük kişi başına düşen doz 27 birim olarak belirlendi. 2018 yılında günlük kişi başına düşen doz 30,86 birimdi.

Türkiye’de alkol ve uyuşturucu bağımlılığıyla mücadele konusunda ilk akla gelen kurumlar ise AMATEM ve ÇEMATEM.  Alkol ve Uyuşturucu Madde Bağımlıları Tedavi ve Araştırma Merkezi (AMATEM) alkol ve çeşitli madde bağımlılıklarına ilişkin tedavi sunuyor.

2022 Yılı Cumhurbaşkanlığı Yıllık Programı'nın 286. sayfasında Ekim 2021 itibarıyla yataklı olarak hizmet veren 48 AMATEM bulunduğu belirtilmiş. 2023 yılı için hazırlanan programda toplulaştırılmış olarak yataklı hizmet veren AMATEM ve ÇEMATEM sayısı da 59 olarak gösterilmiş. ÇEMATEM sayısı dikkate alındığında 2023'e girerken yataklı olarak hizmet veren 48 AMATEM  ve 11 ÇEMATEM olduğu çıkarımı yapılabilir.