Kur ve Enflasyon İlişkisi

Türk Lirası, yılın başından beri diğer ülkelerin para birimlerine göre değer kaybediyor. Ocak 2018’den bu yana Amerikan Doları’na göre olan değer kaybı %60’ı buldu. Bu durum da ister istemez ihracatın ithalatı 2017’de ancak %67 oranında karşılayabildiği bir ekonomide, kurun fiyat düzeylerine olabilecek etkisini düşündürtüyor.

Türkiye’de, tüm diğer gelişmekte olan ülkelerde olduğu gibi, kur-enflasyon ilişkisi hayati bir öneme sahip. Zira gelişmekte olan ülkelerin üretim yapabilmeleri için ithalata gereksinimleri var ve dövizin yerli para birimi cinsinden değerinin artması, ithal edilen tüketim malları fiyatlarında ve ithal girdi kullanılan üretim maliyetlerinde artışı da beraberinde getiriyor.

Türkiye’de döviz kurlarının günlük ilanına geçildiği 1981 yılından beri döviz kurlarındaki dalgalanmalar ile enflasyon oranları arasında beraber bir değişim gözleniyor. Kullandığımız veri setinde yıllık enflasyon oranını, yılların ocak ayı fiyat düzeylerindeki farklılıklar olarak hesapladık. Örneğin 1981 yılının yıllık enflasyon oranı, 1982 Ocak dönemi fiyat düzeyinden 1981 Ocak dönemi fiyat düzeyini çıkartarak bulundu. Kur değişimi ise iki yıl arasındaki ortalama Amerikan Doları değeri arasındaki farkı belirtiyor. 2018 yılı için yıllık enflasyon oranında Ocak-Temmuz dönemi dikkate alındı.

Örneğin; 1994 krizinde dolar %169 oranında artarken, enflasyon oranı da %130 seviyelerindeydi. Kurda ve enflasyondaki azalma veya artış da aynı şekilde diğer değişkeni geçişli şekilde etkiliyor. Fakat bu geçişkenliğin her zaman tek yönlü olduğunu söylemek de mümkün değil. Yapılan nedensellik testlerinde kurdan enflasyona geçiş kadar, enflasyonun da kurdaki artışı tetiklediği çalışmalar mevcut. İthalata bağımlı bir ülkede döviz kurundaki artış, üretim maliyeti ve tüketim malı fiyatlarında artışa neden olduğu gibi, özellikle kronik enflasyon problemi olan ülkelerde fiyat düzeylerindeki istikrarsızlık nedeniyle yerel para birimine olan güvenin azalması da dövize olan talebi artırarak kur artışına neden olabiliyor.

Yapılan çalışmaların gösterdiği önemli bulgulardan biri de kurdan enflasyona geçişin zamana yayıldığı üretici ve tüketici fiyatlarında farklı etkiler ürettiği üzerine. Döviz kurlarındaki değişim, ilk olarak üretici fiyat endeksine yansıyor ve endeksler arası geçişkenlik 11 ayı bulabiliyor. Temmuz 2018 dönemi için TÜFE ve ÜFE endeksleri arasındaki %10’luk farkı bu bulgu ışığında okumak gerekli.