Türkiye’de VPN’e Muhtaç Olmak

Instagram’ın erişime kapatılmasının ardından VPN kullanımı Türkiye’de yeniden artış gösterdi. Instagram’a getirilen yasak, Türkiye için yabancı bir durum değil. Geçmiş yıllarda YouTube, Vikipedi, SoundCloud, GitHub ve Google Drive gibi hizmetlerin erişime kapatılmış olması, bazı hizmetlere yıllarca erişilememiş olması, Türkiye’de herhangi bir internet sitesine girişlerde yaşanan sorunlarda akıllara ilk olarak internet sitesinin yaşadığı teknik bir sorundan önce “Acaba erişime engellenmiş olabilir mi?” sorusunu getiriyor.

İfade Özgürlüğü Derneği’nin geçtiğimiz günlerde hazırladığı rapora göre, Türkiye’de geçtiğimiz sene 240 bin 857 alan adı ve web sitesi engellendi. 2022 yılında sunulan raporda, bir yıl içerisinde 137 bin web sitesinin engellendiği ve bunun bir rekor olduğu ifade edilirken, 2023 yılında bu sayının yüzde 74 artış gösterdiği gözlemleniyor.

Raporda bulunan başka bir ifadeye göre, 2023 yılı sonu itibarıyla ülkemizde toplam 953 bin 415 web sitesi ve alan adına erişim engeli getirildiği belirtiliyor.

Türkiye’de yargı organlarının dışında, çok sayıda idari kurumun internet sitelerine erişimi engelleme hakkı bulunuyor. İfade Özgürlüğü Derneği’nin 2022 yılında hazırladığı detaylı rapora göre, 2006 ile 2022 yılları arasında web sitelerine getirilen erişim engellerinin büyük bir kısmını Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurumu yapıyor.

Engellenen web sitelerinin yanı sıra, Türkiye’de ücretli ya da ücretsiz bazı VPN hizmetleri de internet servis sağlayıcılarının sansürüne uğruyor. Geçtiğimiz aralık ayında, BTK 16 VPN servisi için engelleme kararı almıştı.

Instagram’ın Türkiye’de erişime kapatılmasının ardından, Anadolu Ajansı ve TRT Haber gibi devlet kaynaklı haber sitelerinde VPN servislerinin güvenli olmadığına dair haberler yayınlandı. Ayrıca, sosyal medyada bazı kullanıcılar VPN kullandıktan sonra Instagram hesaplarının çalındığını belirtti.

Peki VPN servisleri güvenli mi? Bu soruya yanıt bulmak için önce VPN’in ne olduğunu ve nasıl çalıştığını anlamak gerekiyor. VPN, “Virtual Private Network” yani “sanal özel ağ” demektir. Normalde internete bağlanırken, doğrudan servis sağlayıcınıza bağlanırsınız. VPN kullanırken ise önce VPN istemcisine, ardından servis sağlayıcısına, sonra VPN sunucusuna ve en son olarak gitmek istediğiniz kaynağa bağlanırsınız. Bu şekilde, internet sitelerine başka bir ülkedeki sunucu üzerinden bağlanarak internet sansüründen kaçabilirsiniz.

VPN servisleri, 25 yıl kadar önce internette anonimliğin simgesiyken, teknolojinin gelişmesi ve Web 2.0’ın hayatımıza girmesiyle bu konuda eskisi kadar etkili olamıyor.

VPN kullanırken en önemli şey, doğru araştırma yapmak. Uygulama mağazasında veya arama motorunda ‘VPN’ aratarak çıkan ilk uygulamayı indirip yüklemek güvenli olmayabiliyor. Ayrıca, “Bir şey ücretsizse, ürün sizsiniz” mantığını unutmamak gerekiyor; ücretsiz VPN servisleri güvenlik konusunda sorunlar çıkarabilir.

Siber güvenlik eğitimi ve sertifika programları sunan EC-Council, birçok ücretsiz VPN sağlayıcısının güçlü güvenlik protokollerini geliştirmek ve sürdürmek için gereken kaynaklardan yoksun olduğunu belirtiyor. 2021’de 21 milyon ücretsiz VPN kullanıcısının verilerinin sızdırıldığı fark edilmişti. Bu sızıntıyla SuperVPN, GeckoVPN ve ChatVPN uygulamalarının kullanıcılarına ait e-posta adresleri, şifreler, ödeme bilgileri ve cihaz kimlikleri açığa çıktı.

Cybersecurity Insiders’ın VPN risk raporuna göre, kullanıcıların çoğu VPN servislerinin güvenliği tehlikeye atabileceğinden endişe duyuyor. Katılımcıların yüzde 22’si VPN servisleri konusunda aşırı güvensiz hissettiklerini belirtmiş.

Bir VPN servisi seçerken, güvenlik ve şifreleme altyapısı, hız ve performans, gizlilik ve veri kaydı politikası, sunucu konumları ve ağ boyutu gibi birçok faktörü dikkate almak gerekiyor. 

VPN servislerinin bulundukları ülkenin yasalarına uymak zorunda. Bu nedenle, VPN’in hangi ülkede bulunduğu, verilerin nasıl işlendiği konusunda ipucu verebiliyor. Ayrıca, yurt dışından kendi sunucunuzu satın alıp kendi VPN hizmetinizi oluşturabilirsiniz, ancak bu çözüm daha pahalı olabilir.

Siber güvenlik uzmanı Can Değer, X hesabından yaptığı açıklamada, ücretsiz VPN servisleri dışında, gelir elde eden ücretli VPN servislerini kullanan son kullanıcıların hesaplarının tehlikede olma ihtimalinin düşük olduğunu belirtti.

VPN uygulamaları dışında, TOR Network adında güvenli ama yavaş bir çözüm de mevcut. TOR, “The Onion Router” yani “soğan yönlendirici” ifadesinin kısaltmasıdır. TOR’un VPN’den en büyük farkı, VPN servisleri tek bir sunucu üzerinden bağlanırken, TOR bağlantısı birden çok sunucu üzerinden geçerek kullanıcıyı kaynağa ulaştırır. Bu, takip edilmeyi ve kayıt altına alınmayı zorlaştırsa da, bağlantının yavaş olmasına da neden olur. TOR, VPN gibi merkezi bir yapıya sahip olmadığı için güvenliğine düşkün internet kullanıcıları arasında tercih ediliyor.