Ulaştırma Koordinasyon Merkezi (UKOME) Nedir, Nasıl Karar Alır?

Türkiye’nin genelinde sürpriz sonuçların damga vurduğu 31 Mart 2024 yerel seçimleri İstanbul için de yeni bir dönemi başlatıyor. 2019’da yenileme seçimleri sonucunda CHP adayı Ekrem İmamoğlu %54,2 oyla büyükşehir belediye başkanı seçilmişti. Fakat İstanbul Büyükşehir Belediye Meclisi’de çoğunluk ilçe belediye başkanlıkları ve ilçe belediye meclislerinde çoğunluğu elinde bulunduran AK Parti’deydi. İmamoğlu mecliste çoğunluğun Cumhur İttifakı elinde olmasının proje ve kredi onayları ile bütçe düzenlemelerinde belediyeye engel olduğunu zaman zaman dile getirdi. Kesinleşmemiş seçim sonuçlarına göre İstanbul’da 26 ilçenin belediye başkanlığını kazanan CHP İBB Meclisi’nde salt çoğunluğu da ele geçirdi. Böylece yeni dönemde büyükşehir belediye başkanı da meclis çoğunluğu da aynı partiden olacak. 

İBB Meclis kompozisyonunun büyük oranda belli olmasının ardından sosyal medyada birçok hesap meclis çoğunluğunun CHP’ye geçmesiyle beraber İstanbul’daki taksi sorunun da çözülmesinin önünde engel kalmadığını vurgulayan gönderiler paylaştılar. Fakat bu pek de doğru değil. Neden doğru olmadığını anlamak için de taksi sorunu tartışmalarında ismi sürekli geçen Ulaştırma Koordinasyon Merkezi yani UKOME’nin yapısına bakmak gerekiyor.

Ulaştırma Koordinasyon Merkezleri (UKOME), büyükşehirlerin ulaşım politikalarında yetki  sahibi olan, yerel ve merkezi idareden temsilcileri bulunan bir kurum. Önceki dönemde İstanbul’da alınan taksi ve toplu taşıma ücretleri ile ilgili alınan UKOME kararları da yerel yönetimler gündemine sık sık gelen konulardandı.

2006 yılında Resmi Gazete’de Büyükşehir Belediyeleri Koordinasyon Merkezleri Yönetmeliği ile büyükşehirlerde kurulan UKOME, belediye başkanına bağlı olarak merkezi idareden 11 temsilci, yerel idareden en fazla 10 kişiden oluşuyordu. 2014 yılında değiştirilen yönetmelikte UKOME temsilcileri yerel idareden Altyapı Genel Müdürlüğü’nden ve Türkiye Şoförler ve Otomobilciler Federasyonu’ndan 1’er temsilci eklenmesi kararlaştırıldı. Böylece UKOME üyeleri 11 yerel idare, 10 merkezi idare ve 1 Türkiye Şoförler ve Otomobilciler Federasyonu temsilcilerinden oluştu.

19 Şubat 2020’de değişen yönetmelikte UKOME’nin temsilci yapısı yeniden değiştirilerek Milli Eğitim Bakanlığı, Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı ile Çevre ve Şehircilik Bakanlığı’ndan 1’er temsilci daha eklenerek Bakanlık temsilcileri 1’den 4’e çıkarıldı. Bu değişiklikle alınacak UKOME kararları yerel yönetimden merkezi yönetim inisiyatifine geçmiş oldu. 24 Aralık 2020 tarihli yönetmelik değişikliğinde ise altyapı görev ve gelirlerinde ilçe belediyelerinin yetkileri artırıldı.

Güncel yönetmeliğe göre UKOME’nin yerel idareden İBB Başkanı (veya görevlendireceği bir başkan) ve başkanın atayacağı İBB’den 11 temsilcisi bulunuyor. Önceki dönemde İBB temsilcileri; İBB Genel Sekreteri, İBB Genel Sekreter Yardımcısı, Ulaştırma Daire Başkanı, Fen İşleri Daire Başkanı, İETT Genel Müdür Temsilcisi, İstanbul Şehir Hatları A.Ş. Temsilcisi, Metro İstanbul A.Ş. Genel Müdür Temsilcisi, Ulaşım Koordinasyon Müdürü, Toplu Ulaşım Hizmetleri Müdürü, Ulaşım Planlama Müdürü ve 1. Hukuk Müşavirinden oluşuyordu. 

Merkezi idareden ise Milli Savunma Bakanlığı, Milli Eğitim Bakanlığı, Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı ile Çevre ve Şehircilik Bakanlığı olmak üzere 4 Bakanlık temsilcisi, 1 Jandarma Genel Komutanlığı temsilcisi, 1 Emniyet Genel Müdürlüğü temsilcisi, 1 Sahil Güvenlik Komutanlığı temsilcisi, 1 Liman Başkanlığı temsilcisi, 1 Karayolları Genel Müdürlüğü temsilcisi, 1 Devlet Demiryolları Genel Müdürlüğü temsilcisi, 1 TCDD Genel Müdürlüğü temsilcisi, 1 Ulaştırma Hizmetleri Düzenleme Genel Müdürlüğü temsilcisi, 1 Altyapı Yatırımları Genel Müdürlüğü temsilcisi, 1 Devlet Hava Meydanları İşletmesi Genel Müdürlüğü temsilcisi, 1 AFAD temsilcisi olmak üzere toplam 15 temsilcisi bulunuyor. 1 temsilci ise Türkiye Şoförler ve Otomobilciler Federasyonu’ndan katılıyor.

Her ne kadar CHP 2024 yerel seçimlerinde İstanbul’da İBB Meclisi çoğunluğuna ulaşmış olsa da UKOME’ye yerel yönetimlerden katılan temsilciler siyasi çoğunluğa göre değişmiyor. Yerel yönetim temsilcileri İBB Başkanı tarafından atanıyor. Bu nedenle önümüzdeki dönemde taksi ve toplu taşıma ücretleri gibi ulaşım ve altyapı ile ilgili son karar yine İBB’de değil, merkezi yönetimin belirlediği temsilcilerin çoğunlukta olduğu UKOME’de olacak.