Yanıltıcı İçeriklerin Yapay Yüzleri: Değiştirilmiş Videolar

Son yıllarda teknolojinin gelişmesiyle birlikte üretken yapay zekanın çeşitli alanlara entegrasyonu da hızlanıyor. Yapay zeka teknolojileri günümüzde sağlıktan finansa otomotivden eğlenceye kadar pek çok farklı alanda kendine yer bulmuş durumda. Pek çok endüstriyi dönüştürmesine ve yeni imkanlar sunmasına karşın yapay zekanın kullanımı yalnızca etik ilkelere bağlı kalarak gerçekleşmiyor. Son zamanlarda özellikle Facebook gibi sosyal medya platformlarında yapay zeka, dijital manipülasyon için kullanılıyor ve kullanıcılar için yanıltıcı içerikler üretiliyor. Bu yanıltıcı içeriklerde sıklıkla, gerçek kişilerin ses ve görüntülerinin değiştirilerek yeniden oluşturulduğu ve kullanıcıya bu kişilerin ağzından yanlış mesajların iletildiği görülüyor. Yapay zeka destekli bu videoların yaygınlaşması, dezenformasyonun ve dijital aldatmaların yeni bir boyut kazanmasına yol açıyor. Çünkü bu yanıltıcı içeriklere maruz kalan kullanıcılar, maddi kayıplara uğrama riski ile karşı karşıya.

Yapay zeka ile değiştirilmiş yanıltıcı videoların oluşturulmasında sıklıkla başvurulan yöntem, tanınmış kişilerin yüzlerini ve seslerini kullanarak sahte açıklamalar yapmalarını sağlamak. Bu videoların hızlıca yayılmasının ve inandırıcı olmasının başlıca sebebi ise videoda kullanılan kişilerin, toplum tarafından tanınan, güven duyulan veya alanında bilinen insanlara yer verilmesi. Değiştirilmiş videolarda genellikle bir yatırım fırsatı ya da mucizevi bir ilaçtan bahsedilerek, kullanıcıların sağlık ya da finansal zaafları üzerinden oltalanması amaçlanıyor. 

Videoların oluşturulmasında birbirine benzer kurguların kullanıldığını söylemek mümkün. Bu içeriklerin genelinde ilk sahnede bir haber sunucusunun yapay zeka ile değiştirilmiş görüntüleri yer alıyor. Sunucu, söz konusu yanıltıcı bilginin sunumunu gerçekleştirdikten sonra tanınmış bir kişinin videosu ekranlara geliyor. Bu tanınmış kişinin videosu, herhangi bir yerde yaptığı konuşmanın değiştirilmesi ile meydana geliyor. Tanınmış kişi de tıpkı sunucunun yaptığı gibi yanıltıcı bilgiye dair bir konuşma yapıyor. Tanınmış kişinin konuşması, bir şirketin vatandaşa yatırım  fırsatı sunması ya da kronik bir rahatsızlığı tedavi edecek mucizevi bir ilaç ya da yöntemin bulunması ile ilgili oluyor. Yatırım fırsatı videolarında genellikle ülkenin popüler siyasi isimlerinden yararlanılırken, ilaç videolarında ise tanınmış doktorlara yer veriliyor.

Örneğin 2024 yılının başında Facebook üzerinden yayılan bir videoda Elon Musk’ın yeni yatırım projesi hakkında bir açıklama yaptığı iddia edilmişti. Videoda önce İsmail Küçükkaya’nın Halk TV’deki Yeni Bir Sabah programından kesitler alınmış ve İsmail Küçükkaya’nın konuştuğu görüntü yapay zeka araçları ile değiştirilmişti. Ardından eklenen değiştirilmiş Elon Musk videosu ise ABD’de gerçekleşen bir kongreden alınmıştı. Video, sadece Türkiye vatandaşlarının bir uygulamaya 7 bin TL yatırarak ayda 28 bin TL kazanabileceği iddiasıyla, izleyicileri yanıltarak sahte bir yatırım fırsatına yönlendiriyordu. Elon Musk’ın inovatif kimliği kullanılarak izleyicilere cazip gelen fakat gerçekte var olmayan bu yatırım fırsatı videosunun benzerleri de sosyal medyada yayılmaya devam etti.

Yeniden Refah Partisi’nin genel başkanı Fatih Erbakan'ın Enerya Gaz yatırımı hakkındaki açıklamalarını gösterdiği iddiası ile paylaşılan video başka bir örnek olarak gösterilebilir. Fatih Erbakan’ın siyasi ve toplumsal etkisi kullanılarak sahte bir yatırım fırsatı sunduğu video yapay zeka araçları ile manipüle edilerek oluşturulmuştu. Bu kez Kanal D Haber’in eski sunucusu Buket Aydın’ın görüntüleri değiştirilerek sahte bir anons yaptırılmış, ardından Fatih Erbakan’ın bir zirvede gerçekleştirdiği konuşma değiştirilerek sahte yatırım açıklaması yaptırılmıştı. Vatandaşları bu tuzağa düşürecek önemli etkenlerden biri de videoda Enerya-Gaz ünvanının kullanılmasıydı. Enerya Elektrik A.Ş adında bir şirket bulunmasına karşın şirketin logosu videodakinden oldukça farklı ve ticari unvanları Enerya-Gaz değil.

Sahte yatırım fırsatı içeriklerinde görülen bir başka tür ise haber sunucusunun anonsu olmadan yalnızca tanınmış kişinin manipüle edilmiş görüntüsüyle oluşturulan videolar. Sosyal medyada Türkiye Petrolleri taklit edilerek oluşturulan pek çok sahte yatırım fırsatı videosu bulunuyor. Bu paylaşımların sosyal medyada artması ve kullanıcıların mağdur olması sebebiyle Türkiye Petrolleri açıklama yayımlamak zorunda kalmış. Uzun bir süredir Türkiye Petrolleri kullanılarak devam edilen bu dolandırıcılık eyleminde, son zamanlardaki paylaşılan videolardaki yapay yüzler Ekrem İmamoğlu ve Hakan Fidan olmuş. İki siyasi ismin de konuşmaları yapay zeka araçları ile değiştirilerek sahte yatırım fırsatı videosu oluşturulmuş. Bu iki video da Facebook’ta daha fazla görüntülenme alması için reklam olarak paylaşılmış. 

Ekrem İmamoğlu’nun sahte Türkiye Petrolleri yatırım açıklaması Instagram’da ve Facebook’ta 2 Temmuz - 8 Temmuz arasında pek çok kez reklam olarak verilmiş. Reklamların her birine yaklaşık bin 500 - 2 bin erişim sağlanmış. Videonun yer aldığı paylaşımda bir link de bulunuyor. Reklamı görüp bu linke tıklayan kullanıcılar, “pantoganglitis.com” uzantılı sahte bir Türkiye Petrolleri sitesine erişiyor.

Hakan Fidan’ın sahte Türkiye Petrolleri yatırım açıklaması videosu da birçok kez Facebook’ta reklam olarak verilmiş. Paylaşımları yapan hesap Facebook tarafından kapatılsa da, aynı isimle başka bir hesap bu videoyu paylaşmış ve video yayılmaya devam etmiş.

Değiştirilmiş videolarda yatırım fırsatları dışında rastlanan bir diğer konu ise kronik rahatsızlıkları iyileştirdiği iddia edilen yöntem, kür ve ilaçlar. Bu videolarda, genellikle toplum tarafından tanınmış yüzler ve markalar kullanılıyor. Son zamanlarda Facebook’ta bu tür videolarda en çok rastlanan yapay yüz ise ünlü kalp cerrahı Prof. Dr. Mehmet Öz. Mehmet Öz’ün yer aldığı videolar yapay zeka araçları ile değiştirilerek sağlık hakkında yanıltıcı bilgiler içeren videolar oluşturuluyor.

Örneğin bir Facebook hesabı tarafından paylaşılan bir gönderide Mehmet Öz’ün bir ilaç ile hipertansiyonu 48 saatte tedavi ettiği iddia edilmişti. İddiadaki video, sahte yatırım fırsatı videoları ile benzer bir akışa sahip. Videonun ilk sahnelerinde bir stüdyoda kavga eden konuklar olduğu görülüyordu. Daha sonra bir haber programında sunucunun ilacı tanıtmasının ardından Mehmet Öz’ün hipertansiyondan kurtaran ilacı anlattığı ve dublajlı sahte bir video ekrana yansıyordu. Videonun bu kısmında Mehmet Öz’e yapılan Türkçe dublaj bir süre sonra aksanlı bir hal alıyor ve ardından tekrar normale dönüyordu. İddia paylaşımında yer alan linke tıklandığında ise Mehmet Öz ile ilgisi bulunmayan bir hipertansiyon ilacına ulaşılıyordu. 

Sosyal medyada bir yatırım fırsatı videosu ile karşılaşıldığında üzerinde düşünülmesi gereken bazı noktalar var. Öncelikle gerçek bir yatırım fırsatının sosyal medya reklamı ile tanıtılmasına şüphe ile yaklaşılmalı. Kârlı bir yatırım fırsatının neden geleneksel finansal kanallarla değil de sosyal medya reklamlarıyla duyurulduğu irdelenmeli. Haber sunucuları, siyasi liderler gibi iş dünyasından uzak kişilerin doğrudan bir şirkete ilişkin yatırım fırsatını sunması da sorgulanması gereken bir diğer nokta. Bu tür videoların ardındaki niyetleri sorgulamak, kullanıcıların dolandırıcılığa karşı daha bilinçli olmalarını sağlar.

Herhangi bir hastalığa ilişkin mucizevi tedavi iddiasında bulunan içeriklere de şüpheyle yaklaşmak, videoda yer alan kişinin söyledikleri hakkında araştırma yapmak ve çalışmalarını incelemek, sağlığımızı sahte tedavilerden korumak için gereken önemli bir adım. Bir videonun üzerinde oynandığını anlamanın en basit yolu, konuşan kişinin ağız hareketlerine odaklanmak. Bununla birlikte tersine görsel arama araçlarını kullanarak videodan alınan kesitler aratılırsa, videonun nereye ait olduğu daha rahat bulunabilir. Tersine görsel arama ile bulunamayan içerikler için videodaki unsurlar da önemli ipuçları. Yazılar, kıyafetler, videoda görünen bir tarih gibi ipuçları bizi orijinal videoya ulaştırabilir.