Bültenler
3'
Yeni Meclis, Yine Anayasa Tartışmaları
Politika
İlk yayın :
17 Ekim 2023
Son güncelleme :
23 Mayıs 2024
28. yasama dönemi milletvekillerinin meclis kürsüsünde yemin etmesiyle başladı. Geçen yasama dönemine göre birçok farklı partinin de temsil edildiği yeni meclisin gündemi yoğun.
Öğrencileri ve emeklileri ilgilendiren kanun düzenlemelerinin yanında anayasa değişikliği tartışmaları basında dönem dönem gündeme geliyor. Başörtüsünün anayasal güvenceye alınması ve evlilik birliğinin tanımlanması ile ilgili anayasa değişikliği teklifi geçtiğimiz yasama döneminde komisyonlarda tartışılıp kabul edilmişti. Fakat anayasa değişikliği için gerekli kabul sayısı teklifin sahibi AK Parti ve MHP için en büyük engeli oluşturdu. 14 Mayıs seçimlerinden sonra ortaya çıkan meclis aritmetiği ise anayasa değişikliği için farklı senaryoları mümkün kılıyor. Meclis’in mevcut yapısında ittifakların ve ana muhalefet konumunda olmayan siyasi partilerin alacağı tutum önümüzdeki dönemde anayasa değişiklikleri için belirleyici olacak.
Anayasa Nasıl Değiştirilebilir?
Anayasa değişikliği usulleri Anayasanın 175. maddesinde düzenlenmiş. Usullere göre Anayasada bir değişikliğin teklif edilebilmesi için Meclis üye tamsayısı olan 600 milletvekilinin en az ⅓’ünün yazılı teklif vermesi gerekiyor. Verilen teklifin kabulü için en az ⅗ çoğunluk tarafından onaylanması gerekiyor. Teklif, Meclisin en az ⅔’ü tarafından onaylanırsa kısmen farklı bir senaryo gerçekleşiyor.
Anayasa değişikliği teklifi Meclisin az ⅔’ü tarafından onaylanırsa Cumhurbaşkanının önünde ilk aşamada üç seçenek bulunuyor; teklifin kabulü, ihtiyari(isteğe bağlı) halkoylaması veya Meclise geri göndermek.
Değişiklik teklifi Meclisteki milletvekili sayısının ⅗ ile ⅔ arasındaki vekil sayısı tarafından onaylanırsa Cumhurbaşkanı teklifi halkoylamasına sunabilir veya Meclise geri gönderebilir.
Meclise geri gönderilen Anayasa değişikliği teklifi Mecliste tekrar oylamaya sunulduğunda; Meclisin en az ⅗ en fazla ⅔'ü tarafından onaylanırsa Cumhurbaşkanı değişiklik teklifini zorunlu olarak halkoylamasına sunar. Geri gönderilen teklif ⅔ veya daha fazla milletvekili tarafından onaylanırsa, Cumhurbaşkanı yine isteğe bağlı olarak halkoylamasına sunabilir veya teklifi onaylar.
Özetle; Anayasa değişikliği teklifinin halkoylamasına gitmeden onaylanması için Meclisin en az ⅔'ü kadar milletvekilinin ve Cumhurbaşkanının işbirliği içinde olması gerekiyor. Halkoylaması senaryosunda ise en az ⅗ Meclis çoğunluğunun Cumhurbaşkanının iradesinden bağımsız işbirliği yapması gerekiyor. Anayasa değişikliği teklifinin halkoylamasından geçmesi için ise geçerli oyların yarısından çoğunun kabul oyu olması gerekiyor.
2023 Genel Seçimleri Sonrasında TBMM’deki Siyasi Partilerin Vekil Sayısı
14 Mayıs genel seçimlerinde oyların %35,6’sını alan AK Parti ilk sırada yer almıştı. AK Parti, MHP, Yeniden Refah Partisi ve BBP’den oluşan Cumhur İttifakı da oyların %49,5’ini aldı. Demokrasi ve Atılım Partisi (DEVA), Gelecek Partisi, Saadet Partisi (SP)’nin ve Demokrat Parti’nin CHP listelerinden katıldığı seçimlerde CHP %25,3 oy alarak ikinci parti oldu. CHP ve İYİ Parti’nin oluşturduğu Millet İttifakı’nın oy oranı ise %35’te kaldı. Bu oy oranlarıyla Cumhur İttifakı 323 milletvekili çıkarırken, Millet İttifakı 212, Emek ve Özgürlük İttifakı* ise 65 milletvekili çıkardı.
31 Mart 2024 yerel seçimlerinde aday olan CHP'li milletvekillerinden Burcu Köksal, Abdurrahman Tutdere, Hasan Baltacı ve Ahmet Önal'ın belediye başkanı seçilmeleri, SP Kocaeli milletvekili Hasan Bitmez'in hayatını kaybetmesi ile TBMM'deki milletvekili sayısı 594'e düştü. 2 Temmuz 2024'te görevinden istifa eden Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanı Mehmet Özhaseki'nin yerine Murat Kurum'un getirilmesi ile milletvekili sayısı 593'e geriledi.
Yeşiller ve Sol Gelecek Partisi(YSP), parti ismini Halkların Eşitilik ve Demokrasi Partisi(DEM) olarak değiştirme kararı aldı.
Anayasa Değişikliği İçin Olası Senaryolar
Öncelikle 267 milletvekiline sahip AK Parti anayasa değişikliği teklifi vermek için yeterli çoğunluk olan ⅓ milletvekili çoğunluğunu sağlayabiliyor. Fakat anayasa değişikliklerinin cumhurbaşkanı tarafından onaylanabilmesi için gerekli olan ⅔ Meclis çoğunluğuna Cumhur İttifakı ulaşamıyor. Bu nedenle AK Parti’nin anayasa değişikliklerini halkoylamasına götürebilecek 360(⅗ çoğunluk) oy desteği toplayabilmesi daha olası bir senaryo olarak ön planda.
→ Cumhur İttifakı ve ittifak içinde resmi olarak yer almasa da ittifakın cumhurbaşkanı adayına destek veren HÜDAPAR ve DSP milletvekili sayısı dikkate alındığında bu grubun toplam sandalye sayısı 322’ye ulaşıyor. Bu durumda da anayasa değişikliğini referanduma gitme ihtimali için en az 38 milletvekilinin daha değişiklik teklifine onay vermesi gerekiyor. Mevcut meclis aritmetiğinde daha öncesinde AK Parti’de görev almış siyasetçiler tarafından kurulan DEVA Partisi’nin bu bloka destek vermesi durumunda da destek sayısı 337’de kalıyor.
→ YRP, DSP ve HÜDAPAR’ın destek vermediği senaryoda AKP ve MHP’nin milletvekili sayısı 317. Bu sayıya DEVA milletvekilleri ile uzlaşılırsa toplam sayı 332 oluyor. Saadet Partisi milletvekillerinin de onay vermesi halinde sayı 352’ye ulaşıyor ancak bu durumda da teklifin onayı için en az 8 milletvekili oyuna daha ihtiyaç var.
→ AKP, MHP ve İYİP milletvekillerinin uzlaştığı senaryoda toplam oy sayısı 347. Bu durumda 13 milletvekilinin oyuna daha ihtiyaç var. Genel seçimlere Millet ittifakından katılan DP’nin 3 milletvekili ile 7 bağımsız milletvekilinin destek vermesi halinde bile değişiklik için asgari yeterli sayıya ulaşılamıyor.
→ ⅔ çoğunluğa (400 milletvekili) ulaşmak için; AKP, MHP, İYİP ve DEVA milletvekillerinden 362 oy; SP (20), YRP (4), HÜDAPAR (4), DP (3) ve bağımsızların (7) da desteği gerekiyor.
→ Mecliste 267 AKP milletvekilinin olması, tersine bir Anayasa değişikliğini imkansız kılıyor. Meclisteki diğer siyasi partiler uzlaşsa bile asgari yeter sayı olan 360’a ulaşamıyor.
→ MHP lideri Devlet Bahçeli'nin 22 Ekim 2024'te yaptığı Abdullah Öcalan açıklamaları sonrası yeni bir senaryoda; AKP, MHP ve DEM milletvekili sayısı anayasa değişikliği için 360 sınırının aşılmasında yeterli oluyor.
Partilerin milletvekili sayıları ve seçim döneminde kurulan ittifaklar göz önüne alındığında, olası Anayasa değişikliği teklifinin onayı için 400 milletvekilinin uzlaşması zor görünüyor. Cumhur ittifakının tek başına İYİP veya DEVA ile uzlaşması da 360 oy sayısına ulaşması için yeterli değil. Süreçte İYİP veya DEVA ve Gelecek Partisi milletvekillerinin alacağı kararlar etkili olacaktır. Bazı senaryolarda ise az sayıda milletvekili olan partilerin de tutumu etkili olabilir.
İLGİNİ ÇEKEBİLİR