Fotoğraf Türkiye’nin 1927’de Üretilen İlk Yerli Motorlu Helikopterini mi Gösteriyor?

→ Fotoğraf 1927 yılından değil, 1950 yılında kayda alınmış.

→ Söz konusu helikopter Kayseri’de değil, ABD’de Kaman Uçak Şirketi tarafından üretilmiş.

→ Helikopterin deneme uçuşuna dönemin Cumhurbaşkanı Celal Bayar da katılmış.

Türkiye, son yıllarda savunma sektörüne yönelik yatırımlarıyla dikkat çeken bir ülke. Bu bağlamda, insansız hava araçları, yerli savunma sistemleri ve füze teknolojilerine yapılan yatırımlar hem Türkiye hem uluslararası medyada takip ediliyor. Özellikle seçim dönemlerinde de sosyal medyada Türkiye’nin savunma yatırımları ile ilgili birçok paylaşım yapılıyor. Bu paylaşımların bir kısmı da Türkiye’de daha önce yapılan savunma amaçlı taşıt ve silahlarla ilgili. Söz konusu paylaşım da bu tür iddialara örnek. 

Söz konusu gönderi eski bir helikopter fotoğrafı paylaşarak bu helikopterin Türkiye’nin ilk yerli motorlu helikopteri olduğunu iddia etmiş. Eski tarihlerde kayda alınan fotoğraf veya videolar; renk eksikliği, kesitlerin net olmaması, okunaksız metinler gibi sebeplerle özellikle sosyal medyada; oluşturulan medyanın öncesine veya sonrasına tarihlenerek hikaye ve tarihi bağlamdan kopabiliyor veya yanlış yönlendirebiliyor. Bunun yanında yakın tarihlerde renkli halde oluşturulan görsellere, çeşitli görsel manipülasyon araçları yardımıyla eski tarihli fotoğraf olarak adlandırılabiliyor. Bu şekilde sosyal medyada yayılmış olan çeşitli iddiaların doğruluk kontrolü de Doğruluk Payı tarafından yapılmıştı. 

İddiaya ilişkin fotoğraf arama motorları üzerinden tersine görsel arama yöntemiyle araştırıldığında Google sonuçlarında helikopterin “Kaman K-225” aracı olabileceği önerisiyle karşılaşılıyor. İlgili anahtar kelime ile tekrar arama motorları tarandığında,  Vikipedi’de Kaman K-225 başlıklı içeriğe ulaşılıyor. İçeriğin kaynakça bölümünde yer alan bağlantılarda ABD’de yayınlanan Popular Science dergisinin 1949 Ocak sayısı bulunuyor. Sayının 182-184. sayfalarında Kaman K-225 helikopterinin teknik özelliklerine dair bilgiler verilmiş. Helikopterin üreticisinin de Charles H. Kaman olduğu aktarılmış. Kaman Uçak Şirketinin tarihçesine de site üzerinden ulaşılabiliyor. 

ABD’de bulunan Smithsonian Ulusal Havacılık ve Uçak Müzesi’nin sitesinde “Kaman K-225” anahtar kelimeleriyle araştırıldığında da çıkan sonuçlarda iddia görseliyle uyuşan Kaman K-225 helikopter modeline ulaşılıyor. Sayfanın açıklama bölümünde söz konusu helikopterin gaz türbinli şanzımanla uçan ilk helikopter olduğu bilgisi de verilmiş.

K-225 helikopterinin Vikipedi sayfasında bulunan açıklamada, Türkiye’nin de bir adet satın aldığı ve dönemin Cumhurbaşkanı Celal Bayar’ın deneme uçuşuna katıldığı aktarılmış. Celal Bayar’ın uçuşa katıldığına yönelik bu iddia da gazete arşivlerinden araştırıldığında 26 Mayıs 1950 tarihli Milliyet ve Cumhuriyet gazetelerinin manşetlerinde yer alan haberlere ulaşılıyor. 

Paylaşımda yer olarak Kayseri’nin belirtilmesi aslında Türkiye’nin ilk uçak fabrikası olan Kayseri Uçak Fabrikası’na bir atıf. Cumhuriyetin ilk yıllarında havacılık alanında kapasiteyi geliştirmek amacıyla 16 Şubat 1925 tarihinde Türk Tayyare Cemiyeti (Türk Hava Kurumu) kurulmuştu. Kuruluşundan 7 ay sonra da Almanya merkezli Junkers Havacılık Şirketi ile anlaşılarak bir fabrika kurulması 1926 yılından itibaren bakım-onarım, 1927 yılında da uçak üretimine başlanması planlandı. Junkers firmasının yükümlülüklerini yerine getirmemesi, Türk ve Alman işçiler arasındaki ücret farkı ve teknik ekip yetersizliğinden dolayı fabrika kısa ömürlü oldu ve 1928’de kapandı. 1931 yılında Milli Savunma Bakanlığı’na bağlı olarak tekrar açılan fabrikada Amerikan, İngiliz, Alman ve Polonya tipi uçaklar üretilmiş. İkinci Dünya Savaşı ile birlikte fabrikanın yapısı uçak üretiminden çok bakım ve onarım işleri ön plana çıkarılmış. Kayseri Uçak Fabrikası, pek çok değişimden geçerek günümüzde Kayseri Hava İkmal ve Bakım Merkezi Komutanlığı olarak faaliyet gösteriyor. 

Kayseri Uçak Fabrikası’nda açılışının yapıldığı 6 Ekim 1926 tarihinden itibaren üretilen ve montajı yapılan uçaklar ise şunlar: 

1926 → 30 Adet A-20 L montajı

1926-1927 → 3 adet F-13,

1933–1934 —> 24 adet Hawk-II, 8 adet Fledgling 2C1

1935 —> 11 adet US-4, 11 adet PS-2 ve 5 adet G-9 olmak

üzere 27 adet planör,

1936 -1937 —> 43 adet Gotha 145 A, 4 adet P.Z.L.-24 A, 21 adet P-24 G

İngiliz Miles Magister uçakları 

Bu bilgiden de görülüyor ki Kayseri Uçak Fabrikası’ndan üretilenler arasında paylaşımda iddia edilen dönemde yerli motor kullanılan bir helikopter yer almıyor.