Görsel Rus Uyku Deneyleriyle mi Alakalı?

Bir Twitter hesabından 20 Haziran 2023 tarihinde yapılan Twitter paylaşımındaki fotoğrafta, karlı bir bankta oturan, elleri kolları bağlanmış bir akıl hastasının zombiye dönüşmüş hâlini andıran bir varlık görülüyor. Fotoğrafı arama motorlarında görsel arama yöntemiyle arattığımızda İkinci Dünya savaşı sırasında yapıldığı iddia edilen Rus Uyku Deneyi ile ilgili hikâyelere ve doğruluk kontrollerine ulaştık. Görsele eşlik eden Tweet zincirinde de, gerçek olduğu iddia edilen Rus Uyku Deneyi’nin detayları paylaşılıyor.

Yerli ve yabancı sosyal medya platfromlarında yayılan hikayeye göre deneyde devlet düşmanı olarak görülen beş kişilik bir grup, 1940’ların sonunda gizli bir Sovyet askerî araştırma tesisinde hapsedilir ve burada uyku engelleyici bir uyarıcıya maruz bırakılırlar. Yetkililer, deneyi tamamlamaları halinde mahkûmları serbest bırakacaklarına söz verirler, ancak 15. günde uyarıcıyı kapatırlar ve kilitli odayı açtıklarında bir katliam sahnesiyle karşılaşırlar; mahkûmlardan biri ölmüş, diğerleri ise çeşitli şekillerde kendilerine zarar vermişlerdir. Hayatta kalanlar ayrıca insanlık dışı bir güç ve ilaçlara ve sakinleştiricilere karşı bir direnç geliştirmişlerdir, bu da onları odadan çıkarmaya çalışan askerlerden birini öldürmelerine neden olur.

Bahsi geçen görsele eşlik eden Tweet zincirindeki hikâyede deneyle ilgili kişilerin isimlerini belirtmiyor ve hikâyeyi doğrulayacak kimse yok. Hikâye ilk olarak 2009 senesinde bir forumda yayınlanıyor, bugün hâlâ creepypasta.fandom.com sitesinde ortaya çıkışına dair tarihçesiyle ilgili bir videoyla beraber İngilizce olarak da okunabilir.

Creepypasta (İngilizce), büyük ölçüde internet forumları aracılığıyla yayılan, kullanıcı tarafından yaratılıp yazılan normal üstü ve korkutucu hikâyelerden oluşan bir türdür ve copypasta'nın bir alt türüdür. Copypasta terimi, çeşitli çevrimiçi forumlar ve sosyal medya siteleri üzerinden bireyler tarafından tekrar tekrar kopyalanıp yapıştırılan bir metin bloğunu ifade eder. Copypasta terimi, söyleyiş benzerliğinden ötürü genellikle "kopyala ve yapıştır" (copy and paste) ile birbirinin yerine kullanılır. Copypasta örneği olarak Türkiye’de görece yaygın olan “bu mesajı 10 kişiye yayarsan dileğin kabul olacak” temalı mesajları gösterebiliriz.

Creepypastaların komplo teorilerinden farkları inanması daha güç konuları ele almaları ve korku unsuru içermeleridir. 

Rus Uyku Deneyi hikâyesinin yayılması, İkinci Dünya Savaşı ve Soğuk Savaş sürecinde ABD, Nazi Almanyası ve SSCB’de yapılan gerçek deneyler ışığında insanlara inanılabilir geliyor. Bilimsel deneylerde hayvan ve insan sağlığının korunmasına öncelik veren etik protokollerin yaygınlaşmasıyla günümüzdeki deneylerin eskisinden daha kontrollü şekilde ilerlediği söylenebilir.

İkinci Dünya Savaşı sırasında, Nazi Almanyası’ndaki tutsakların kullanıldığı deneyler sebebiyle Nürnberg Askeri Mahkemesi'nin Amerika Birleşik Devletleri - Karl Brandt ve diğerleri davasında verdiği karar, günümüzde Nürnberg Kodu olarak adlandırılan ve insan denekler üzerinde izin verilen tıbbi deneyleri sınırlandıran on maddelik bir bildiriyi içermektedir. Nürnberg Kodu, ilerleyen yıllarda daha da gelişip detaylanan etik kodların oluşması için önemli bir dönüm noktası olmuştur.

İddia paylaşımına eşlik eden görsel, cadılar bayramında çeşitli yerlere konularak insanları korkutması için dekoratif amaçlı tasarlanan ve online alışveriş sitelerinde bir süre satılan bir cadılar bayramı oyuncağı. 

Bir Twitter hesabından 20 Haziran 2023 tarihinde yapılan paylaşımdaki görselin, İkinci Dünya Savaşı sırasında Sovyetler Birliği’nde yapılan uyku deneylerinin deneklerinden birini gösterdiği iddia edilmişti. Görsel bir cadılar bayramı dekorasyon ürününi gösteriyor, canlı bir varlığın fotoğrafını değil. İddiaya eşlik eden Rus uyku deneyi ise, kurmaca bir internet hikâyesi.