17 Yılda Rakın %1200, Şarap %251, Bira %1030 Zamlandı mı?

Bir Twitter hesabı tarafından 23 Ocak 2021 tarihinde yapılan paylaşımda 17 yılda rakının %1200, şarabın %251, biranın ise %1030 zamlandığı iddia edildi. Paylaşım yaklaşık 400 farklı hesap tarafından retweet edilirken, 6 bin 200 hesap tarafından da beğenilmiş.

Paylaşımda geçen metin şu şekilde:

Bu alkollü içeceklere dair benzer oranları içeren haberler geçtiğimiz dönemde çeşitli haber sitelerinde ve Facebook’ta da paylaşılmış.

TÜİK’in 2003 yılından bu yana aylık olarak yayınladığı TÜFE istatistiklerinde “Madde Sepeti ve Ortalama Madde Fiyatları” bölümü de mevcut. Bu istatistiklerde rakı, şarap ve biranın da Türkiye’deki ortalama fiyatları yer almakta. TÜİK’in en son açıkladığı istatistik ise Aralık 2020’ye ait. 17 yıl geriye gidip Aralık 2003’te bu alkollü ürünlerin fiyatlarına bakıldığında rakının 12,06 TL, şarabın 7,85 TL, biranın ise 1,33 TL olduğu görülüyor. Aynı ürünlerin 2020 yıl sonu fiyatlarına bakıldığında rakı fiyatlarının ortalama 129,97 TL’ye, şarap fiyatlarının 52 TL’ye, bira fiyatlarının da ortalama 12,19 TL’ye yükseldiği gözlemlenmekte. Ayrıca iddiada da sözü geçen bu alkollü ürünlerin 17 yıldaki nominal fiyat artışı %978, %562 ve %817.

Her ne kadar bu alkollü içeceklerin fiyatlarının 17 yıllık nominal artış oranı paylaşımdaki oranlara yakın seviyede olup oldukça fazla artış gösterdiği düşünülse de yıllar içerisindeki enflasyon oranı hesaba katıldığında bu artış oranları pek de gerçeği yansıtmıyor. Merkez Bankası’nın yıllar içerisindeki enflasyon artışlarını kolayca hesaplayarak kamuoyuyla paylaştığı pratik bir uygulaması da “Enflasyon Hesaplayıcısı”. Buna göre Aralık 2003’teki 100 TL, 17 yıl sonra yaklaşık 485 TL’ye tekabül etmekte.

Buna göre bu alkollü içeceklerin 17 yıldaki reel artış oranı da paylaşımdaki gibi oldukça fazla değil. Rakı fiyatının 17 yıldaki reel artışı %122, biranın %89, şarabın ise %37.

Bir Twitter hesabı tarafından yapılan rakı, şarap ve biranın 17 yıllık artış oranları gerçeği yansıtmıyor. Haberlerden alıntılanarak yapılan bu paylaşımdaki önemli bir husus da haberlerde yapılan hesaplamaların 17 yıl olarak başlıklandırılıp paylaşılsa da Ocak 2003 ile Aralık 2020 fiyatlarıyla hesaplanması. Bunun da 17 yıla değil, 17 yıl 11 aya tekabül etmesi.

Bunlara ek olarak “ZAMLANDI” fiiliyle yapılan bu paylaşımda 17 yıldaki nominal artışlar tam gerçeği yansıtmıyor. 17 yıldaki enflasyon oranları da hesaba katılarak bulunan reel artış oranları da iddiadaki sayılardan oldukça farklı. Kışkırtma içeren paylaşım şekli ve oranların 17 yıllık enflasyon oranları hesabı yapılmadan paylaşılmasıyla iddianın manipülasyon ve abartılı veriler içerdiği de anlaşılmakta.