Çanakkale’de En Çok Şehit Veren Üç Osmanlı Şehri Şam, Humus ve Bursa mı?

→ Türk Tarih Kurumu’na göre, Çanakkale savaşlarında verilen şehit sayısı 55.127. Milli Savunma Bakanlığı’nın şehit bilgisi veri tabanında; Çanakkale savaşlarında şehit olan kayıtlı askerlerin toplam sayısının 49.536 olduğu görülüyor.

→ Veri tabanında yapılan incelemede Bursa iline kayıtlı şehit sayısı 2.719, Şam’a kayıtlı 2 şehit bulunurken Humus iline kayıtlı şehit bilgisi bulunamıyor; günümüzde Suriye yerleşim yerlerine kayıtlı toplam şehit sayısı ise 588.

1. Dünya Savaşı’nın seyrini değiştiren önemli cephelerinden biri olan Çanakkale savaşları, Türkiye’nin yakın tarihinde de önemli bir yere sahip. Üzerinden yüz yıldan fazla bir süre geçmesine rağmen de dönem dönem farklı konularla ilişkili olarak gündeme geliyor. Sosyal medya savaşla ilgili bilgiler ve verilen anekdotlar kaynak belirtilmeden veya mübalağa edilerek aktarılabiliyor. Söz konusu iddia da son zamanda Kayseri’deki olaylar nedeniyle tekrar gündeme gelen Suriyeli sığınmacılar konusu bağlamında paylaşılmış. İddiada Çanakkale Savaşı’nda Suriye’deki şehirlerden verilen şehit sayıları verilmiş. 

Milli Savunma Bakanlığı’nın sitesinden ulaşılabilen Şehit Bilgi Kapısı, kimlik bilgileri veya birlik bilgileri girilerek şehit araması yapılabilen bir veri tabanı. Bu veri tabanı üzerinden Çanakkale cephesi seçilerek arama yapıldığında, sonuçlarda veri tabanına kayıtlı 49.536 şehidin bilgisi bulunuyor. Bu veriler filtrelenerek bilgisayar ortamında işlendiğinde Şam iline kayıtlı 2 şehit bulunurken Humus şehrine ait kayıt bulunamıyor. Bursa iline kayıtlı ise 2.719 şehit bilgisi bulunuyor. Veri tabanındaki şehir filtre seçeneklerinde günümüzde Suriye sınırları içinde kalan yerleşim yerleri seçilerek tarama yapıldığında, toplamda 588 şehide ulaşılıyor. Çanakkale Savaşları’nda en fazla şehit veren il ise Balıkesir. 

MSB’nin verilerine göre Çanakkale cephesinin de içinde bulunduğu 1. Dünya Savaşı’nda kayıtlardaki toplam şehit sayısı 90.130. Tüm cephelerdeki şehit sayılarını dikkate aldığımızda şu an Türkiye sınırları içinde olmayan yerleşim yerleri arasında en fazla şehit veren iller Halep, Şam, Kudüs, Gümülcine ve Bağdat. Tüm cephelerde Halep’ten 779, Şam’dan ise 417 şehit verilmiş.

Çanakkale Savaşı’yla ilgili olarak şehit sayısı konusunda da bazı abartılı sayılar gündem olabiliyor. Sosyal medyada Çanakkale’de 250 bin şehit verildiğine dair açıklamalar ve paylaşımlara rastlamak mümkün. Ancak yaygın görünün aksine, Milli Savunma Bakanlığı kaynaklarında ve akademik çalışmalarda Çanakkale savaşlarında yaklaşık 57 bin şehit verildiği yönünde. 

Ortaya çıkan bu farkın sebebi ise askeri kayıtlardaki “zayiat” kavramının yanlış yorumlanmasıyla ilgili. Askeri kaynaklarda “zayiat” görev esnasında ölen, hastalık nedeni ile ölen, yaralanmalar yüzünden görev dışı kalan, psikolojik olarak travma geçiren, savaşta esir düşen, herhangi bir nedenden kaybolan personeli tanımlıyor. Toplam zayiat tam olarak bilinmemekle birlikte Türk Tarih Kurumu’nun kaynaklarında toplam zayiatın 186.869; İsmet Görgülü’nün çalışmasında ise toplam zayiatın 252.000 olduğu aktarılmış. Türk Tarih Kurumu kaynaklarında şehit sayısı 55.127 olarak verilirken, İsmet Görgülü’nün çalışmasında 57.000 olarak verilmiş.