Facebook’ta Paylaşılan Sağlıkla İlgili İddialar Doğru mu?

Bir Facebook sayfasının paylaştığı görselde yoğurdun boğazdaki bakterileri temizlediği, şiddetli biçimde öksürmenin kalp krizini engelleyebileceği, ilaçların çoğunun yağmur ormanlarındaki bitkilerden elde edildiği ve tuzlanmış sarımsağın öksürüğe ilaçtan daha iyi geldiği iddia edildi. Bu paylaşım son üç ayda 10 milyonu aşkın görüntülenirken 300 bini aşkın da paylaşım almış.

Facebook’ta bir sağlık sayfasının paylaştığı görseldeki iddialar şu şekilde: ‘’Yoğurt boğazdaki bakterileri sökerek temizleyen bir besindir. Kalp krizi geçirdiğinizi fark ettiğiniz anda şiddetli bir şekilde öksürmek, krizi engeller. Eczanede satılan ilaçların çoğu tropik yağmur ormanlarında toplanan bitkilerden elde edilir. Sarımsak tuzlanıp yenirse, öksürüğü ilaçtan daha hızlı iyileştirir ve keser.’’

Söz konusu iddialar 23 Ocak 2018’de bir sağlık sayfası tarafından paylaşılmış ve tekrar gündeme gelmiş. Özellikle kalp krizini öksürerek engellemek ve sarımsağın boğaz ağrısı ve gribe olan etkileri sık sık paylaşılan iddialardan.

Yoğurdun ağız sağlığına olan etkisi 2006’da “Oral Therapeutics and Pharmacology” dergisinden yayınlanan bir makalede araştırılmış. İlk bulguları 2005’te yayınlanan araştırma sonucunda yoğurdun içinde bulunan probiyotiklerin Streptococcus mutans isimli bakterileri azalttığı sonucuna varılmış. Ağızdaki bu bakteriler diş çürümesi ve ağız kokusu oluşumunda önemli rol oynuyorlar. BBC de bu araştırmanın bulgularını 2005’te doğal yoğurdun ağız kokusunu engellemeye yardımcı olduğu başlığıyla haberleştirmiş. Bunun yanında streotococcus bakteri ailesinin alerjen ve boğazda sorunlara yol açan farklı türlerinin de probiyotik tüketimiyle azaldığı aynı araştırmanın bulguları arasında yer almış.

Kalp krizi geçirilirken şiddetli bir şekilde öksürmenin krizi durduracağına dair iddia Türk ve yabancı kaynaklarda sık sık gündeme geliyor. İddianın dayanak noktası insanların şiddetli bir şekilde öksürerek CPR yöntemini taklit etmesi ve bu sayede krizin engellenmesi. Ayrıca öksürülüğünde oluşacak basınçla kalpten organlara kan pompalanacağı da iddia ediliyor. Ancak bu iddiayı doğrulayan bilimsel bir veri bulunmamakta. Montreal McGill Üniversitesi'nden faaliyet gösteren Bilim ve Toplum Ofisi (Office for Science and Society), sahte bilimsel mitleri ortadan kaldırma ve bilimsel okuryazarlığı geliştirmek için çalışmalar yapan bir kuruluş. Kuruluşun konuya dair yazısında CPR yönteminin yalnızca bilincini kaybetmiş kişilerde uygulandığı ve öksürerek vücuda anlamlı bir miktarda kan pompalanmasının sağlanmasının mümkün olmadığı belirtiliyor. Bunun yanı sıra, kişinin öksürerek kendisine CPR uygulaması ise mümkün değil; çünkü CPR yöntemi öksürükten çok daha kuvvetli. İngiliz Kalp Vakfı (British Heart Foundation) da CPR yönteminin yalnızca kalp krizi sonucu kalp durması meydana geldiğinde uygulandığının, dolayısıyla kişi bilinçliyken CPR yöntemine gerek olmadığını belirtiyor. İnternette dolaşan haberler üzerine Teyit tarafından hazırlanan içerikte de ‘kalp krizi geçirirken öksürmenin hayat kurtarabileceği iddiası’ yanlışlanmış.

Telegraph’ın haberine göre, sadece Amazon yağmur ormanlarında 80 bin kadar bitki türü bulunuyor. Yağmur ormanlarına aynı zamanda ‘dünyanın en büyük eczanesi’ deniliyor ve çeşitli kaynaklardaki haberlere göre günümüzde kullanılan ilaçların %25’i yağmur ormanlarında bulunan bitkilerden üretiliyor. Başka bir kaynağa göre ise dünya çapında satılan 120 reçeteli ilaç, yağmur ormanları bitkilerinden üretilmekte. Bunun yanı sıra, National Geographic haberinde, ABD Ulusal Kanser Enstitüsü’nün açıklamasına göre kanser tedavisinde kullanılan ilaçların %70’inde de yağmur ormanlarındaki bitkilerden de yararlanılıyor.

Çeşitli internet sitelerinde sarımsağın öksürüğü kesici etkilerinden bahsediliyor ve evde uygulanabilecek tariflerden bahsediliyor. İngiltere Ulusal Sağlık Servisi (NHS), C vitamini, ekinezya ve sarımsak gibi takviye besinlerin soğuk algınlığı sebepli oluşan öksürüklerin tedavisinde ya da önlenmesinde işe yarar olduğuna dair ‘çok az kanıt’ olduğunu belirtiyor.

Ancak bazı makalelerde sarımsağın balgam söktürücü özelliği vurgulanıyor ve kuru öksürüğün önlenmesi amacıyla kullanılabileceği de belirtilmiş.

Sarımsağın soğuk algınlığından koruyucu ve semptomları hafifletici özelliği çeşitli araştırmalarda vurgulanmış. Fakat yapılan araştırmalarda bulguların kalitesi konusu tartışan değerlendirmeler de sarımsağın bir tedavi olarak kullanımı konusunda temkinli yaklaşılmasını salık veriyor.

İddia KISMEN YANLIŞ

2006’da yayınlanan bir araştırma yoğurdun ağız ve boğazda potansiyel rahatsızlıklara neden bakterilerin sayısını azalttığını bulgulamış. Kalp krizi geçirirken şiddetli öksürmenin krizi geçireceği iddia dolaşımda olan ve doğruluk platformlarınca yanlışlanan bir iddia. İlaçların çoğunun tropik ormanlardan geldiği iddiası güvenilir kurumların açıklamalarına dayanıyor. Sarımsağın sağlık açısından yararları bilimsel araştırmalarda bulgulanmış fakat sarımsağın öksürüğü ilaçtan daha hızlı geçirebileceği iddiası güvenilir bir bilimsel veriye dayanmıyor.