Hatay'da Bulunan Mozaikte "Neşeli Olun Hayatın Tadını Çıkarın" mı Yazıyor?

Bir Twitter hesabı tarafından 22 Ocak 2022 tarihinde yapılan bir paylaşımda Hatay’da 2400 yıllık “neşeli olun hayatın tadını çıkarın” yazdığı öne sürülen bir mozaik bulunduğu iddia edildi. İddia 1700’den fazla paylaşım ve 20 binden fazla beğeni aldı.

Paylaşımda geçen metin şu şekilde:

2012 yılında Hatay’da İplik Pazarı mevkiinde yapılacak bir inşaatın çalışmaları sırasında bulunan bir tarihi kalıntı alanında keşfedilen ve adına “iskelet mozaik” verilen tarihi yapıt 2016 yılında farklı ulusal haber sitelerinde haberleştirildi. Buradaki haberlerde mozaiğin milattan önce üçüncü yüzyıla ait olduğu ve üzerinde “neşeli ol hayatı yaşa” yazdığı ifade edildi. Daha sonra haber, uluslararası basın tarafından da benzer şekilde paylaşıldı. Mozaik, Hatay Arkeoloji Müzesi’nde sergileniyor.

Söz konusu mozaikte üç tasvir bulunuyor: İlkinde önemli bir kısmı yok olmuş şekilde olsa da bir siyahinin ateşe kürekle kömür atmasını gösteriyor. İkincisinde bir adamın güneş saatine doğru koşması tasvir ediliyor. Üçüncüsünde ise bir iskeletin elinde içki kâsesiyle rahat bir şekilde oturduğu görülüyor. Mozaiklerin Roma Dönemi’ndeki gündelik hayatı bir şekilde tasvir ettiği düşünülüyor.

Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü tarafından hazırlanan Hatay Arkeoloji Müzesi tanıtım broşüründe bu mozaiğe yer verilmiş. Burada yer alan bilgiye göre, mozaiğin Roma Dönemi’ne ait bir evin yemek odasında olduğu düşünülüyor ve üzerindeki ifadenin ‘neşe’, ‘neşeli’ ve ‘neşelen’ gibi anlamlara geldiği belirtiliyor. Buna göre, mozaik ile hayatın ne kadar kısa olduğu vurgulanıyor ve ölümün varlığı hatırlatılıyormuş.

Fakat, bazı arkeologlar bu yoruma katılmadıklarını belirtmiş. Örneğin, T24’te yer alan bir habere göre bazı uzmanlar burada geçen ifadelerin “neşeli ol” gibi bir emir kipi imlemediğini iddia ediyorlar. Prof. Dr. Ioanna Kuçuradi’ye göre iskeletin bulunduğu mozaikte ‘euphrosynos’ yazıyor ve bunun Türkçe karşılığı ‘neşeli’ demek. Doç. Dr. Fatih Uçar’a göre ise ortada yer alan mozaikte ise ‘trekhedipnos’ yani ‘akşam yemeğine geç kalan’ yazıyor.

Mozaik üzerine yazılan bir bilimsel makalede mozaiğin birbiriyle ilişkili üç panelden oluştuğunun atlanmaması gerektiği vurgulanmış. Ortadaki panelde iki ayrı yazı mevcut. Birinde “Trekhe Deipnos” yani ‘yemeğe koş’ yazarken, “Akairos” ise ‘uygunsuz zaman’ anlamına geliyor. Buna göre, bazı uzmanlar davetli olduğu yemeğe yetişmeye çalışan bir kişinin tasvir edildiği çıkarımına varılabileceğini düşünüyor. Bunun da Yunan oyun yazarı Menander’in oyunlarında sıkça tasvir ettiği “akşam yemeği kovalayan parazitler” şeklinde bir parodik tasvire gönderme yaptığı dile getirilen teoriler arasında. İskeletin olduğu panelde ise “Euphrosinos” yani ‘neşe’ yazdığı belirtiliyor ve burada hayatı yüceltmek için ölüm temasını işleyen bir iskelet motifinin kullanıldığı belirtiliyor.

Bu temalar çerçevesinde makalenin yazarı Pamir ve Sezgin şu yorumu yapmış:

Buradan hareketle, panellerde doğrudan ‘neşeli ol, hayatı yaşa’ ifadesi geçmiyor. Yine de, mozaik üzerine bilimsel çalışmayı yürüten Hatice Pamir’in basına yaptığı açıklamada “neşeli ol, hayatını yaşa” gibi bir anlayışın tasvirlerden çıkarılabileceği ifade ediliyor.

İddiada ayrıca mozaiğin 2400 yıllık olduğu belirtiliyor. Ulusal basında da ilk olarak o şekilde ifade edilmiş. Fakat haberde de sürekli olarak Roma dönemine atıf yapılmasına rağmen, Hatay’da Roma hakimiyeti bahsedilen tarihlerde mevcut değil. Hatay’ın Roma hakimiyetine girişi M.S. 64 yılına tekabül ediyor. Ayrıca, yine yapılan bilimsel çalışmalar sonucunda konutun inşasının en erken M.S. 276 en geç M.S. 337 yılları arası olabileceği belirlenmiş.

Bir Twitter hesabı tarafında yapılan bir paylaşımda Hatay’da 2400 yıllık “neşeli olun hayatın tadını çıkarın” yazdığı öne sürülen bir mozaik bulunduğu iddia edilmişti. Mozaik üzerinde yapılan çalışmalarda panel üzerindeki yazının tam anlamıyla “neşeli ol hayatını yaşa” şeklinde yorumlanamayacağı belirtilmiş. Panelde geçen yazının sadece “neşeli” veya en fazla “neşelen” olabileceği ifade ediliyor. Fakat, mozaik üzerindeki üç panelin yorumlanmasında “neşeli ol, hayatı yaşa” gibi bir mesajın çıkarılabileceği de aktarılmış. Mozaiğin yapıldığı tarihin ise günümüzden 1800 yıl öncesine dayandığı tahmin ediliyor.