Motorlu Araçlar Kansere Sebep Olacak Seviyede Benzen Üretiyor mu?

Sağlık

İlk yayın :

17 Eylül 2024

Yazar:

Resul Kunt

İddia şöyle;

Bir Instagram hesabı tarafından 7 Eylül 2024 tarihinde paylaşılan gönderide motorlu araçların kansere neden olacak seviyede benzen ürettiği için aracı çalıştırdıktan hemen sonra klima açmanın tehlikeli olduğu iddia edildi.

İddia çeşitli hesaplar tarafından Facebook ve Linkedin platformlarında da paylaşılmış.

İddia YANLIŞ

Akademik araştırmalara göre araçlardaki benzen salınımı klimadan dolayı değil, yakıt kaynaklı.

Bilimsel çalışmalarda, benzen salınımının sıcaklığa bağlı artışına yönelik bir ilişkiye rastlanmıyor.

Uzmanlar, sıcak havalarda klima çalıştırmadan önce aracın havalandırılmasını tavsiye etmiş ancak bunun sebebi benzen değil, araç içinde ve havalandırmada biriken toz ve zararlı mikroorganizmalar.

Benzen Nedir?

Benzin, petrolün rafine edilmesiyle elde edilen bir yakıttır ve benzen gibi aromatik hidrokarbonlar da bu süreçte doğal olarak oluşur. Benzin içinde bir miktar benzen bulunur çünkü bu bileşik, petrolün doğal bir bileşenidir. Benzen, kimyasal formülü C₆H₆ olan organik bir bileşiktir ve en basit aromatik hidrokarbonlardan biridir; renksiz ve hoş bir kokuya sahip bir sıvıdır. Plastik, lastik, boya, ilaç gibi birçok kimyasal ürünün üretiminde hammadde olarak kullanılır.

Benzen, araçlarda doğrudan kullanılmasa da bazı parçaların üretiminde dolaylı olarak yer alabilir. Örneğin, lastikler, plastikler, yapıştırıcılar ve bazı boyalar benzen türevlerinden yapılır. Bu maddelerde saf benzen bulunmaz, ancak üretim süreçlerinde benzen kullanılır. Ayrıca, araç egzozlarından az miktarda benzen gazı salınabilir. Ancak, benzenin insan sağlığı üzerindeki zararlı etkilerinden dolayı bu oranlar sıkı şekilde kontrol edilir ve sınırlandırılır.

Son yıllarda insanlar sağlık konusunda daha bilinçli ve refahlarını iyileştirebilecekleri yollara daha fazla dikkat ediyorlar. Ancak bazı şüpheli bilgiler kaynağı araştırılmadan iyi niyetle paylaşılıyor. Geçtiğimiz günlerde, motorlu araçların tehlikeli seviyelerde kansere neden olan benzen dumanı yaydığı iddiaları çeşitli sosyal medya platformlarında sıkça paylaşıldı. İddia metni şu şekilde;

Arabanın motorunu çalıştırdıktan sonra klimayı açmanın tehlikesini biliyor musunuz? Çoğu kişi arabaya oturur oturmaz hiç düşünmeden klimayı çalıştırır. Peki ama bunun sizin ve etrafınızdakiler için gerçekten tehlikeli olabileceğini biliyor musunuz? Bunun nedeni ise arabayı dışarıda bıraktığımız zaman camları kapamamızdır. Gölgede bıraktığımız zaman arabanın içinde 400 ila 800 mg benzen birikir. Örneğin, arabanızı 16 dereceden yüksek bir hava sıcaklığında güneşe koyduysanız, arabada biriken benzen miktarı 2000 ila 4000 miligrama kadar yükselebilir. Bu da izin verilen seviyenin neredeyse 40 kat daha fazlası. Camlar kapalı bir şekilde arabada oturduğunuz zaman benzen solursunuz. Bu da karaciğerinize, kemik dokularını ve böbrekleri etkiler. Organizmadan benzenin atılması çok uzun sürer. Arabaların kullanım kılavuzlarında klimayı çalıştırmadan önce camları açmalısınız diye yazar ama nedeni yazmaz. Tıbbi açıklama Klima, soğuk hava üflemeye başlayana kadar, öncelikle içeride ısınan havayı ve beraberinde benzeni dışarı üfler. Benzen kansere yol açan zehirli bir maddedir. Arabaya oturduğunuzda, garip bir koku almasanız bile, önce 1-2 dakika camları açın sonra klimayı çalıştırın. Arabayı çalıştırdıktan sonra da pencereleri bir süre daha açık tutun.

Benzen Salınımı ve Hava Sıcaklığı Arasında Bir İlişki Bulunmuyor

Instagramda dolaşıma giren paylaşımda; araçların içinde benzen birikebildiği ve klimayı çalıştırmadan önce camlar açılmazsa bu maddeyi soluma riski arttığı iddia edilmişti. İddianın devamında benzenin sağlığa zararlı olduğu için klima açılmadan önce camlar açılarak bir süre havalandırma yapılması önerilmiş.

Arama motorları üzerinden “benzen” ve “kanser” anahtar kelimeleri ile akademik yayınlar arandığında konuyla ilgili birkaç akademik çalışmaya ulaşılabilir. 2007 yılında yayımlanan "Park Halindeki Motorlu Taşıtların İç Mekan Havasının Toksisitesi" Almanya merkezli bir araştırmada, "güneş ışığında park edilmiş" koşullara maruz kalan bir yeni ve bir-üç yıllık aracın emisyonlarının sağlık üzerindeki etkilerini test edilmiş. Araştırma sonucunda park halindeki motorlu taşıtların iç mekan havasının görünür bir sağlık tehlikesi olmadığını bulgusuna ulaşılmış.

Araştırmanın detaylarında, araçların iç mekanında kullanılan sentetik malzemelerin uçucu organik bileşikler (VOC) yayması üzerine odaklanılmış. Güneş altında park edilmiş yeni bir araç ve üç yıllık bir araç, 14.000 W ışığa maruz bırakılarak incelenmiş. Araçların iç mekan havasındaki VOC seviyeleri ölçülmüş ve insan hücreleri üzerinde toksisite testleri yapılmış. Yeni araçta daha fazla VOC (10,9 mg/m³), eski araçta ise daha az (1,2 mg/m³) VOC tespit edilmiş. Yeni araçta tespit edilen ana bileşikler arasında çeşitli alkilbenzenler ve dodekan bulunurken, eski araçta ise aseton ve toluen gibi maddeler tespit edilmiş

Test sonuçlarına göre, VOC'lerin hiçbirinde toksisite veya bağışıklık tepkisine zarar veren bir etkisi gözlemlenmemiş. Yalnız yeni aracın iç havasında, alerjik bireylerde bağışıklık tepkisini hafifçe artırabilecek bir etki görülmüş. Genel olarak, hem yeni hem de eski araçlarda doğrudan bir sağlık tehlikesi oluşturacak bir toksik etki bulunmamış.

Araçlarda Benzen Salınımı Yakıt Kaynaklı

Arama sonuçlarında 2001 yılında yapılan Kore merkezli başka bir çalışmaya da ulaşılıyor. Bu çalışmada motorlu araç kullanımı ile benzene maruziyet arasında bir ilişki bulunmuş ancak bu ilişkinin iddia edildiği gibi araç kliması veya sıcaklıktan dolayı değil, yakıt kaynaklı olduğu tespit edilmiş. Çalışmada benzen seviyelerinin eski arabalarda yeni arabalardan daha yüksek olduğunu bulgusuna da ulaşılmış.

Tayland’da bulunan Chulalongkorn Üniversitesi Metalurji ve Malzeme Bilimi Araştırma Enstitüsü’nden Prof. Dr. Pranut Potiyaraj’ın Youtube’da yayınlanan bir röportajında da benzen ve kanser ilişkisine dair açıklamalar bulunuyor. Dr. Potiyaraj, araç camlarını açmanın aracın içindeki ısının salınmasına yardımcı olabileceğinin nedeninin, üretim sürecinden kaynaklanan uçucu maddelerin aracın içinde kalabilmesi olarak açıklamış. Ancak bu maddelerin genellikle malzemelerde çok az miktarda bulunduğunu eklemiş.

Paste Embed Code for AMP

Dr. Potiyaraj ayrıca, klimayı hemen açmamanın, dışarıdan temiz havanın girmesini sağladığını ve araç içinde tozun azaltılmasına yardımcı olabildiğini; klimanın hemen açılırsa, araç içinde bulunanların klima kapalıyken biriken mikroplara maruz kalabileceğini belirtmiş. Araçtaki plastik ekipmanlardan toksik maddeler salınacağı iddiasıyla ilgili olarak, Dr. Potiyaraj, eski araç modellerinde genellikle küçük moleküller yaydığı bulunan plastik veya PVC kullanıldığını açıklamış. Bunun yanında, yeni araç modellerinde araç içinde kullanılan plastiğin daha güvenli olduğunu da eklemiş.

Uluslararası ölçekte de viral olan benzer iddiaların doğruluk kontrolü Snopes ve Fact Crescendo tarafından yapılmış.

Sonuç olarak;

Motorlu araçların kansere sebep olabilecek seviyede benzen ürettiği iddiası yanlış.