Narkozu İbn-i Sina mı İcat Etti?

Bir Instagram sayfası tarafından 11 Ocak 2021 tarihinde yapılan paylaşımda narkozun İbn-i Sina tarafından icat edildiği iddia edildi.

Paylaşımda geçen metin şu şekilde:

İddia sosyal medyada birçok kez paylaşılmış. Bazı doğrulama platformları da iddiayı incelemiş.

Sosyal medyada İbn-i Sina’nın ilk narkozu icat eden ve kullanan kişi olduğuna dair bilgiler belli bir süredir dolaşımda. Genel anlamda benzer metinlerle öne sürülen iddialarda narkozun yanı sıra İbn-i Sina’nın yüz felcinin sebebini ve astım hastalığına şifa bulduğu da belirtilmiş.

Genellikle cerrahi müdahalelerden önce uygulanan, bedenin tümünün ya da belirli bir bölümünün ağrıya duyarsız hâle gelmesini sağlayan işleme verilen ad olan anestezi, tam bilinç kaybı yaşatmadan ameliyat edilecek bölgedeki acıyı engellemek için kullanılıyor. Ameliyat sırasında yaşanan acı ve tepkiler nedeniyle ameliyatın hem hekim adına hem hasta adına zorlaşması sebebiyle tarih boyunca hekimler hastayı uyuşturacak yöntemler aradılar. Bu yöntemler bazen hissizleştirmeye yarayan afyon, alkol veya bitkisel karışımlar olurken bazen de şiddet ile bayıltma yöntemi veya dini ayinler oldu. Milattan önce 4000 yıllarına kadar dayanan anestezi; Sümerler, Antik Mısırlılar, Çinli ve Hintli halklar tarafından kullanıldı.

Narkoz etkisi için Müslüman coğrafyada ve 1200’lerin Avrupasında belli bir süre soporifik kullanılmış, sonrasında ise bugün anestezinin öncüsü sayılan eter kullanılmaya başlanmıştır. Eter’in yerini zamanla kloroform almış, bugün ise gerçek ve modern anestezi denilen tür 18. yüzyılın sonlarında ABD’de William TG Morton adlı tıp doktoru tarafından ilk defa kullanmıştır. Bu sebeple kendisi modern anestezinin öncüsü olarak görülmektedir.

İbn-i Sina çağının önemli bilim insanlarından biri olarak özellikle tıp ve felsefe konularında araştırmalara öncülük eden, kitapları farklı dillere çevrilmiş bir hekim. Aynı zamanda anestezinin tarihi yolculuğunda farklı yöntemler kullanarak ameliyat acısını azaltmayı deneyenlerden biri. 1025 yılında Arapça ele aldığı kitabı El-kânun fi’t-tıbb’da (Tıbbın Kanunu) İbn-i Sina, adamotunun uyutucu etkisinin yanı sıra afyon, şarap, hindistancevizi ve bitkisel karışımları hastalara verdiği belirtiliyor. Böylelikle belli bir açıdan narkoz etkisi elde edebiliyor fakat bu yöntemler yüzyıllardan beri acıyı azaltmak için kullanılmaktaydı. Bu nedenle İbn-i Sina’nın yöntemlerinin ameliyat sırasındaki acıyı azalttığı yazılsa dahi, modern tıptaki anestezi farklı bir yöntemle ağrıyı duyusuzlaştırmayı ifade ediyor. Bunlara ek olarak, güvenilir kaynaklarda da modern anestezinin ilk örneklerine dair birçok araştırma yapılmış olsa da, araştırmalarda İbn-i Sina’nın ismi bulunmuyor.

11 Ocak 2021 tarihinde bir Instagram kullanıcısı tarafından İbn-i Sina’nın narkozu icat ettiği iddia edilmişti. İddia incelendiğinde ise anestezi tarihinin milattan önce 4000’li yıllara kadar dayandığı, ilk modern tıp aneztesinin ise ABD’de William TG Morton adlı tıp doktoru tarafından kullanıldığı görülüyor. Önemli bir bilim insanı olan İbn-i Sina ameliyatlarında acıyı uyuşturacak yollar kullansa da İbn-i Sina’nın yöntemleri uzun zamandır kullanımdaydı.