Türkiye Hukukun Üstünlüğü Sıralamasında 60., Dünya Sefalet Endeksinde 4., Nitelikli Eğitime Erişimde 118. mi Oldu?

Bir Instagram sayfası tarafından 31 Aralık 2020 tarihinde yapılan paylaşımda 2020 yılında Türkiye’nin hukukun üstünlüğü sıralamasında 60. sırada, dünya sefalet endeksinde 4. sırada, nitelikli eğitime erişim sıralamasında 118. sırada olduğu iddia edildi. Paylaşım yaklaşık 652 bin görüntülenme ile 19 binden fazla da beğeni alırken 400 de yorum toplamış.

Paylaşımda geçen metin şu şekilde:

"2020 raporu: Türkiye, hukukun üstünlüğü sıralamasında 60., dünya sefalet endeksinde 4., nitelikli eğitime erişimde 118."

World Justice Project (WJP) 2008 yılından bu yana her yıl Hukukun Üstünlüğü Endeksi’ni yayınlıyor. Yıldan yıla bu endekste sıralamaya dahil etmiş olduğu ülkeleri arttıran WJP’nin 2020 raporunda ise 128 farklı ülke karşılaştırılmış. Ülkeleri 8 farklı başlık altında değerlendirerek ve 0 ila 1 arasında da puanlama yaparak sıralamayı oluşturan WJP’nin 8 ana başlığı ise şu şekilde; hükümet yetkilerinin kısıtlanması, yolsuzlukların önlenmesi, yönetimde şeffaflık, temel haklar, nizam ve güvenlik, idari yaptırımlar, adil hukuk ve cezai adalet.

WJP’nin 2020 raporuna göre ise Türkiye hukukun üstünlüğünde 128 ülke arasında 107. sırada yer alıyor.

Sosyal medya paylaşımında yer alan sıralama daha önce farklı medya kuruluşları tarafından da haber yapılmış. Haberlerde ise CHP İstanbul Milletvekili Fethi Açıkel’in sözlerine yer verilmiş. Ayrıca aynı haberlerde Fethi Açıkel’in yaptığı açıklamalarda Türkiye’nin yıllar içindeki sıralamalarda 60 sıra geriye gittiğini söylediği, yani değişiklikten bahsettiği de belirtilmiş. Yıllar içerisindeki sıralamalar incelendiğinde Türkiye’nin 2013’te 97 ülke içinde 39. sırada olduğu da görülmekte.

Dünyada iki farklı kurum tarafından yayınlanan sefalet endeksi oldukça önem arz etmekte. Doğruluk Payı’nın daha önce hem bülten çalışmalarında hem de doğrulama çalışmalarında yer alan bu sefalet endekslerinden biri Cato Institute tarafından yayınlanan ve ekonomist Steve Hanke tarafından hesaplanan Hanke Sefalet Endeksi, bir diğeri ise iktisatçı Arthur Okun tarafından 1970’lerin başlarında geliştirilmiş bir ekonomik gösterge olan sefalet endeksi. Arthur Okun tarafından geliştirilen ve Bloomberg tarafından da paylaşılan sefalet endeksi Cambridge Sözlüğü'nde "enflasyon oranı ve işsizlik oranını birleştirerek bir ülkenin iktisadi açıdan nasıl bir performans gösterdiğini gösteren bir ölçüttür" şeklinde tanımlanırken, Steve Hanke’nin sefalet endeksi bu makroekonomik göstergelerin yanına ekonomik büyüme ve faiz oranlarını da dahil ediyor.

Bloomberg tarafından da yayınlanan sefalet endeksinde Ağustos 2020 itibarıyla Türkiye 4. sırada yer almakta.

Ekonomist Steve Hanke tarafından geliştirilen ve hesaplamalara ekonomik büyüme ve faiz oranları dahil edilen sefalet endeksi 2020 yılında yayınlansa da yapılan sıralama 2019 yılına ait. Burada da Türkiye 50,6 puan ile 95 ülke arasında 5. sırada yer almış.

Uluslararası anlamda dünyada eğitimle ilgili birçok kurum tarafından istatistikler, endeksler ve ülkelere göre sıralamalar paylaşılmakta. Uluslararası anlamda bu sıralamaların açıklandığı, istatistiklerin yayınlandığı en çok öne çıkan kuruluşlar ise Birleşmiş Milletler, OECD, Eurostat, UNESCO, World Bank, UNICEF gibi kuruluşlar.

Gerek paylaşımda gerekse de haberde siyasinin söylemindeki nitelikli eğitime erişim sıralamasının kaynağı paylaşılmamış. Bunlunla birlikte nitelikli eğitime erişime dair ülkelerin sıralaması bu uluslararası kuruluşların raporlarında ve istatistiklerinde de yer almıyor.

Eğitimle ilgili önemli ülke sıralamalarından biri de 2020 yılına ait OECD’nin Better Life Index raporundaki eğitim başlığı. Bu sıralamaya göre Türkiye 2020 yılında eğitim kategorisinde 40 ülke arasında 36. sırada yer almış.

Ayrıca ülke eğitim seviyelerinin belki de dünya çapında en önemli verilerini de OECD PISA araştırmasıyla paylaşıyor. 3 senede bir yayınlanan PISA raporuna göre Türkiye OECD ortalamasının altında kalsa da 78 ülke içinde son sıralarda yer almıyor.

İddia KISMEN YANLIŞ

Instagram üzerinden yapılan paylaşımda Türkiye’nin hukukun üstünlüğü sıralamasında dünyada 60. olduğu belirtilmiş. Medya kuruluşları tarafından yıllar içerisindeki sıralama değişiminin kastedildiği fakat paylaşımda Türkiye’nin 60. olduğunu iddia edilen sıralamada Türkiye 128 ülke arasında 107. sırada yer almakta. Paylaşımdaki bir diğer iddiada bahsedildiği gibi sefalet endeksinde Türkiye, Ağustos 2020’de Bloomberg’de de paylaşılan rapora göre dünyada 4. sırada yer alıyordu. Sosyal medya paylaşımın son kısmına dair ise ne sosyal medya paylaşımında ne haberlerde ne de siyasinin söyleminde herhangi bir kaynak belirtilmemiş. Uluslararası önemli kuruluşların 2020 yılındaki raporları ve istatistiklerinde de nitelikli eğitime erişime dair veriler ve ülke sıralamaları yer almıyor.