Videodaki Yağ Şişesi 5 Litreden Eksik mi Doldurulmuş?

Türkiye’de 2021 Aralık döneminden bu yana fiyat seviyeleri son 24 yılın en yüksek oranında artış gösterdi. Özellikle marketlerdeki gıda ürünlerinin fiyatlarındaki hızlı artışlar ortalama ve düşük gelir grubundaki vatandaşları derinden etkiliyor. Hükümet kanadından siyasi figürlerin açıklamaları ise bazı marketleri hedef tahtasına oturttu. Bu marketler stokçuluk ve fahiş fiyat artışlarıyla suçlanıyor. 

 21 Eylül 2021 tarihinde Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’a fahiş fiyatlarla ilgili nasıl bir yol izleyeceksiniz? sorusu soruldu. Erdoğan, “Bu konuda kısmen özellikle bu zincir marketlerin sınırsız uygulamaları var. Bu sınırsız uygulamalar karşısında biz de Ticaret Bakanlığı olarak bunların üzerine üzerine gideceğiz. Zincir marketlerin bu uygulamalarıyla mücadelede Ticaret Bakanlığımız gerekli olan her türlü tedbiri alıyor, alacak ve bunlara da gerekli operasyonları yapacaktır.” ifadelerini kullandı. İkinci olarak ise “tek problem zincir marketler mi?” sorusuydu. Bu soruya ise Cumhurbaşkanı Erdoğan, “Ağırlıklı olarak iş orada toplanıyor. Bütün üreticiden tüketiciye olan yerde zincir marketlerin buradaki yoğun ürünleri toparlaması… Bu da 5 tane zincir market. Bunlar bütün o ürünü toparlıyor. Bu 5 tane zincir marketin topladığı ürünle piyasalar alt üst oluyor. Bunlar eğer bu noktada daha adil davranırlarsa hem vatandaş uygun fiyatla ürün alabilecektir hem de üretici şu an itibarıyla kazanımını, parasını zamanında alma şansına ulaşacaktır.” cevabını verdi. 

30 Kasım 2022 tarihinde Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan AK Parti Genişletilmiş İl Başkanları Toplantısı’nda “Özellikle medya. Yatıyorlar, kalkıyorlar, belli bazı isimleri ekrana çıkarmak suretiyle oradan market de market, market de market, yaptıkları iş bu. Gerek zincir marketler gerek diğer marketlerle alakalı, işte fiyatlar birisinde şöyle birisinde böyle, söyledikleri bu. Bu hafta yaptığımız kabine toplantısında da arkadaşlarımıza söyledim. Başta Ticaret Bakanlığımız olmak üzere kontrollerimizi daha da sıkılaştıracağız, daha da farklı hâle getireceğiz. Özellikle de bu fiyat farklılıklarını gidermenin yollarını şiddetle arayacağız. Bunun yanında bakıyorsunuz birçok birimlerde, ekonomide farklılıklar var. Kontrol mekanizmalarımızla, fiyat istikrar komitesini kurarak fiyat istikrar komitesi ile de bunların takibini yapacağız.” ifadelerini kullandı. 

Kamuoyunda fiyat artışlarından zincir marketlerin sorumlu tutulmasıyla ilgili tartışmaların gündeme oturmasıyla sosyal medyada da birçok paylaşım yayılmaya başladı. Bunlardan biri de sorumlu tutulan zincir marketlerden A101’de satılan Vera markalı 5 litre ayçiçek yağının hassas terazide tartıldığında eksik çıktığı iddiası. İddia ile beraber paylaşılan videoda üstünde Vera markalı 5 litre ayçiçek yağı bulunan hassas terazide 4 kilo 683 gram çıktığı görülüyor. 

Fakat terazide 5 litrelik ayçiçek yağının 4 kilo 683 gram çıkması şişenin eksik doldurulduğu anlamına gelmiyor. Çünkü litre ve kg birimleri birbirinden farklı şeyleri niteleyen ölçüm birimleri. Uluslararası Birimler Sistemi’ne (SI) göre temel birimlerden olan kilogram (kg) kütle büyüklüğünü ölçmek için kullanılıyor. 

SI sistemi dışında olan ama günlük kullanımı yaygın olan litre ise hacim büyüklüğünün birimi. SI sistemi içinde ise hacim büyüklüğü metreküp ölçüm birimiyle ifade ediliyor. 

Litre sıvılar için sıklıkla kullanılan bir hacim birimi. 1 litre aslında kenarları 10 cm olan bir kübün hacmine eşit. Hacim ve kütle birimleri arasındaki ilişki de özkütle adını verdiğimiz birimle sağlanıyor. Belli bir hacimde bulunan kütle miktarının ölçüsü özkütle ya da yoğunluk olarak bilinir ve maddenin, kütlesinin sahip olduğu hacme bölünmesiyle elde edilir. Formülü ise şu şekildedir: “d= m/v (d=özkütle, m= kütle, v= hacim)”

Kenarları 10 cm olan bir kübün içine yoğunluğu 1 kg/dm3 olan saf su koyulduğunda 1 kg su elde edilir. Ayçiçek yağı gibi yoğunluğu sudan az olan sıvılar konulduğunda ise  1 kg’dan daha az kütle büyüklüğü olur. Suyun 13,5 katı yoğunluğa sahip civayı bu kübe koyup kütlesi ölçüldüğünde ise 13,5 kg gelir.

Saf su dışındaki tüm sıvıların yoğunluğu farklıdır. Maddelerin özkütlesi sıcaklığa bağlı olarak da değişkenlik gösterir. Sıcaklık artışı genellikle özkütleyi azaltır. 25 derece oda sıcaklığında ayçiçek yağının özkütlesi yaklaşık 0,92 g/cm³'dir. 5 litrelik bir ayçiçek yağının özkütlesi 0,92 g/cm³ olduğundan yaklaşık 4,6 kilograma denk gelir.

İddia daha önce farklı doğruluk kontrolü platformları tarafından da incelenmişti. 

Bir Twitter hesabı tarafından 18 Aralık 2022 tarihinde yapılan paylaşımda 5 litre ayçiçek yağının tartıldığında 4.6 kg geldiğinden dolayı yağ şişesinin eksik doldurulduğu iddia edilmişti. Litre ve kg birimleri aynı büyüklüklerin ölçüm birimleri değildir. Litre hacim büyüklüğünü nitelerken kg kütle birimi olarak kullanılır. Yoğunlukları saf suyun yoğunluğu olan 1’den farklı tüm maddelerin kütle ve hacim büyüklükleri birbirine eşit değildir. Ayçiçek yağının yoğunluğu sudan az olduğu için 5 litre ayçiçek yağının ağırlığı 5 kg’dan az ve yaklaşık 4,6 kg olacaktır.