Yanardağların Kökeniyle İlgili İddialar Doğru mu?

Bir Facebook hesabından 20 Haziran 2021 tarihinde yapılan bir paylaşımda, yanardağların gerçek olmadığını ve eski devlerin demir eritmek için kullandıkları yerlerin kalıntıları olduğu iddia edildi. Paylaşım 50 civarı beğeni aldı.

Paylaşımda geçen metin şu şekilde:

Paylaşımda geçen metin yanardağların eski devlerin demir eritme için kullandıkları maden ocağı kalıntıları olduğu gibi gerçeklikten olukça kopuk bir iddiaya sahip. Metnin atıfta bulunduğu eski devler-titanlar ise başta Yunan mitolojisi olmak üzere birçok mitolojide tanrılar öncesi dünyanın hâkimi olarak öne çıkan yaratıklar. Yunan mitolojisinde Cenneti temsil eden Uranus ve dünyayı temsil eden Gaea’nın 12 çocuğu olarak bilinen Titanlar daha sonrasında Kronos önderliğinde birleşerek Uranus’ü alaşağı etmişti. Kronos’un oğlu olan Zeus ve kardeşleri ise “Titanomachia” olarak bilinen savaşta Titanları yenerek Olympos tanrıları çağını başlatmıştı.

Mitolojik anlatıda devlerin daha önceden dünyada yaşaması da insanlara göre devasa boyuttaki oluşumların devlerle ilgili olduğu çağrışımın yapılmasının önünü açıyor. Volkanların kökeniyle ilgili dünyanın farklı yerlerinde kurgulanmış hikayelerin de bu devasa yapıların devlerin evleri, mezarları gibi açıklamalar getirdiği görülüyor. Fakat volkanlar üzerine üretilen bu spekülatif hikayeler bilimsel yöntemlerin geçerli açıklamalar üretmesiyle sona erdi.

Yanardağ, magmanın yeryüzündeki çatlaklardan dışarı çıkmasıyla oluşan yer şekilleridir. Volkanların patlaması sonucu ortaya çıkan lavlar ve diğer materyaller dünyada yeryüzü şekillerinin oluşmasında önemli katkısı olmuştur. Volkanlar sadece dünyaya özgü yapılar da değildir. Diğer gezenlerde de volkanlar vardır. Özellikle Venüs Gezegeninde çok sayıda volkan olduğu tahmin edilmektedir.

Yeryüzü farklı katmanlardan oluşur. En dışta yerkabuğu, onun altında manto, mantonun altında dış çekirdek ve onun altında ise iç çekirdek vardır. Yerkabuğunda ise farklı levhalar bulunur. Yeryüzünden çekirdeğe doğru gidildikçe bu katmanların sıcaklıkları artar. Dünyanın merkezindeki yüksek sıcaklık yüzeyde hareketliliğe sebep olur. Bu hareketlilik sonucu merkeze yakın bölgeler yüzeye doğru hareket ederken, yüzeye yakın bölgeler merkeze doğru batar. Bu hareketlilik sonucunda yerkabuğundaki levhaların hareket etmesiyle tektonik hareketler meydana gelir ve bunun sonucunda yerkabuğunda çatlaklar oluşur.

Mantonun yüzeye yakın kesimlerinde “magma” adı verilen eriyik kayaçlar bulunur. Eriyik kayaçlar etrafındaki katı haldeki kayaçlardan daha az yoğun olduğu için magma bu çatlaklardan yüzeye çıkar ve yanardağları oluşturur. 

Paylaşımda geçen fotoğraflar Google’da aratıldığında gökyüzündeki ışığın Endonezya’nın Merapi Yanardağına çarpan bir meteor olduğu görülmektedir. Mashable’da verilen habere göre fotoğrafta görülen yeşil ışığın olası bir meteor yağmuru olabileceği belirtilmiş. Nitekim devamında Endonezya Ulusal Havacılık ve Uzay Enstitüsü’nden yapılan açıklamaya göre, ışığın görüldüğü zamanı da kapsayan tarihler arasında meteor yağmurları yaşanmış.

İlgili kareyi çeken kişinin de Endonezyalı fotoğrafçı Gunarto Song olduğu belirtiliyor. Gunarto Song’un Instagram adresinde de bu fotoğrafı 28 Mayıs tarihinde paylaştığı görülüyor.

Bir Facebook hesabında yapılan bir paylaşımda yanardağların gerçek olmadığını ve eski devlerin ve titanların demir eritmek için kullandıkları yerler olduğu iddia edilmişti. Bu anlatı mitolojiden üretilmiş bir hikâyeden ibaret. Yanardağların kökeniyle ilgili bilgiler modern bilimin gelişmesiyle büyük ölçüde aydınlatılmış durumda. Gönderide paylaşılan fotoğraflar ise Endonezya’daki bir meteor yağmuruna ait.