Savaşların ve Ekonomik Krizlerin Yasa Dışı Alım Sistemi: Karaborsa
Karaborsa, ekonomik sıkıntıların ve savaş gibi olağanüstü koşulların yaşandığı dönemlerde sıklıkla görülen ve mal ve hizmetlere talebin artmasıyla yaygınlaşan yasa dışı bir alım sistemidir. Karaborsada, ilgili mal veya hizmet devlet tarafından belirlenen fiyatların üzerinde satılır. Dünya tarihinde karaborsanın en çok görüldüğü dönemler Birinci ve İkinci Dünya Savaşları, Sovyetler Birliği'nin çöküşü ve 2008 küresel ekonomik krizi şeklinde sıralanabilir. Özellikle savaş nedeniyle yaşanan hammadde ve gıda sıkıntısı ile uygulanan ekonomik kısıtlamalar karaborsa faaliyetlerinin artmasına neden oluyor.
Türkiye'de karaborsanın ilk örnekleri de Birinci ve İkinci Dünya Savaşları sırasında görülmüş. Ancak uzun kuyruklarda tüp veya temel gıda maddelerini alabilmek için karneleriyle bekleyen kalabalıkların olduğu fotoğraflar genelde 1970lerin Türkiyesinden. Bu yıllarda Türkiye'de yaşanan ekonomik kriz, karaborsanın yeniden canlanmasına neden olmuş. Bu dönemde, özellikle ekmek, yağ, şeker, çay ve un gibi temel gıda maddeleri karaborsada yaygınlaşmış. 2000'li yıllara gelindiğinde Türkiye'de ekonomik büyümenin devam etmesi ve denetim mekanizmalarının güçlendirilmesi ile karaborsada bir düşüş yaşanmakla birlikte, 2020’nin ikinci yarısından itibaren artan enflasyonla başlayan ekonomik kriz, akıllara 70li yıllarının karneli günlerini getirmişti.