Yeni Meclis, Yine Anayasa Tartışmaları

28. yasama dönemi milletvekillerinin meclis kürsüsünde  yemin etmesiyle başladı. Geçen yasama dönemine göre birçok farklı partinin de temsil edildiği yeni meclisin gündemi yoğun.

Öğrencileri ve emeklileri ilgilendiren kanun düzenlemelerinin yanında anayasa değişikliği tartışmaları basında dönem dönem gündeme geliyor. Başörtüsünün anayasal güvenceye alınması ve evlilik birliğinin tanımlanması ile ilgili anayasa değişikliği teklifi geçtiğimiz yasama döneminde komisyonlarda tartışılıp kabul edilmişti. Fakat anayasa değişikliği için gerekli kabul sayısı teklifin sahibi AK Parti ve MHP için en büyük engeli oluşturdu. 14 Mayıs seçimlerinden sonra ortaya çıkan meclis aritmetiği ise anayasa değişikliği için farklı senaryoları mümkün kılıyor. Meclis’in mevcut yapısında ittifakların ve ana muhalefet konumunda olmayan siyasi partilerin alacağı tutum önümüzdeki dönemde anayasa değişiklikleri için belirleyici olacak.

Anayasa değişikliği usulleri Anayasanın 175. maddesinde düzenlenmiş. Usullere göre Anayasada bir değişikliğin teklif edilebilmesi için Meclis üye tamsayısı olan 600 milletvekilinin en az ⅓’ü yani 200 milletvekilinin yazılı teklif vermesi gerekiyor. Verilen teklifin kabulü için en az 360 milletvekilinin(⅗ çoğunluk) onaylaması gerekiyor. Teklif, Meclisin en az ⅔’ü yani 400 milletvekili tarafından onaylanırsa kısmen farklı bir senaryo gerçekleşiyor. 

Anayasa değişikliği teklifi 400 milletvekili veya fazla vekil tarafından onaylanırsa Cumhurbaşkanının önünde ilk aşamada üç seçenek bulunuyor; teklifin kabulü, ihtiyari(isteğe bağlı) halkoylaması veya Meclise geri göndermek.

Değişiklik teklifi en az 360 en fazla 399 milletvekili tarafından onaylanırsa Cumhurbaşkanı  teklifi halkoylamasına sunabilir veya Meclise geri gönderebilir. 

Meclise geri gönderilen Anayasa değişikliği teklifi Mecliste tekrar oylamaya sunulduğunda; en az 360 en fazla 399 vekil tarafından onaylanırsa Cumhurbaşkanı değişiklik teklifini zorunlu olarak halkoylamasına sunar. Geri gönderilen teklif 400 veya daha fazla milletvekili tarafından onaylanırsa, Cumhurbaşkanı yine isteğe bağlı olarak halkoylamasına sunabilir veya teklifi onaylar.

Özetle; Anayasa değişikliği teklifinin halkoylamasına gitmeden onaylanması için en az 400 milletvekilinin ve Cumhurbaşkanının işbirliği içinde olması gerekiyor. Halkoylaması senaryosunda ise en az 360 milletvekilinin Cumhurbaşkanının iradesinden bağımsız işbirliği yapması gerekiyor. Anayasa değişikliği teklifinin halkoylamasından geçmesi için ise geçerli oyların yarısından çoğunun kabul oyu olması gerekiyor.

14 Mayıs genel seçimlerinde oyların %35,6’sını alan AK Parti ilk sırada yer almıştı. AK Parti, MHP, Yeniden Refah Partisi ve BBP’den oluşan Cumhur İttifakı da oyların %49,5’ini aldı. Demokrasi ve Atılım Partisi (DEVA), Gelecek Partisi, Saadet Partisi (SP)’nin ve Demokrat Parti’nin CHP listelerinden katıldığı seçimlerde CHP %25,3 oy alarak ikinci parti oldu. CHP ve İYİ Parti’nin oluşturduğu Millet İttifakı’nın oy oranı ise %35’te kaldı. Bu oy oranlarıyla Cumhur İttifakı 323 milletvekili çıkarırken, Millet İttifakı 212, Emek ve Özgürlük İttifakı* ise 65 milletvekili çıkardı.  

Öncelikle 263 milletvekiline sahip AK Parti anayasa değişikliği teklifi vermek için yeterli çoğunluk olan 200 milletvekilini sağlayabiliyor. Fakat anayasa değişikliklerinin cumhurbaşkanı tarafından onaylanabilmesi için gerekli olan 400 milletvekili desteğine Cumhur İttifakı ulaşamıyor. Bu nedenle AK Parti’nin anayasa değişikliklerini halkoylamasına götürebilecek 360 oy desteği toplayabilmesi daha olası bir senaryo olarak ön planda. 

→ Cumhur İttifakı ve ittifak içinde resmi olarak yer almasa da ittifakın cumhurbaşkanı adayına destek veren HÜDAPAR ve DSP milletvekili sayısı dikkate alındığında bu grubun toplam sandalye sayısı 323’e ulaşıyor. Bu durumda da anayasa değişikliğini referanduma gitme ihtimali için en az 37  milletvekilinin daha değişiklik teklifine onay vermesi gerekiyor.  Mevcut meclis aritmetiğinde daha öncesinde AK Parti’de görev almış siyasetçiler tarafından kurulan DEVA ve Gelecek Partisi’nin bu bloka destek vermesi durumunda da destek sayısı 348’de kalıyor. Saadet Partisi ve DP’nin desteklemesi durumunda ise gereken asgari desteğe ulaşılabiliyor. 

→ YRP, DSP ve HÜDAPAR’ın destek vermediği senaryoda AKP ve MHP’nin milletvekili sayısı 313. Bu sayıya DEVA ve Gelecek Partisi milletvekilleri ile uzlaşılırsa toplam sayı 338 oluyor. Saadet Partisi milletvekillerinin de onay vermesi halinde sayı 348’e ulaşıyor ancak bu durumda da teklifin onayı için 12 milletvekili oyuna daha ihtiyaç var.

→ AKP, MHP ve İYİP milletvekillerinin uzlaştığı senaryoda toplam oy sayısı 357. Bu durumda 3 milletvekilinin oyuna daha ihtiyaç var. Genel seçimlere Millet ittifakından katılan DP’nin 3 milletvekili, değişiklik için asgari yeterli sayıya ulaşılmasını sağlıyor. Bu ihtimalin dışında HÜDAPAR veya YRP vekilleri ile 360’a ulaşılabilir.

→ AKP, MHP, İYİP, DEVA ve Gelecek Partisi milletvekillerinin Anayasa değişikliğinde uzlaşması durumunda 382 oy; SP, YRP ve HÜDAPAR’ın da katılımıyla 401 oy sayısına ulaşılıyor.

→ Mecliste 263 AKP milletvekilinin olması, tersine bir Anayasa değişikliğini imkansız kılıyor. Meclisteki diğer siyasi partiler uzlaşsa bile asgari yeter sayı olan 360’a ulaşamıyor.

Partilerin milletvekili sayıları ve seçim döneminde kurulan ittifaklar göz önüne alındığında, olası Anayasa değişikliği teklifinin onayı için 400 milletvekilinin uzlaşması zor görünüyor. Cumhur ittifakının tek başına İYİP veya DEVA ve Gelecek Partisi ile uzlaşması da 360 oy sayısına ulaşması için yeterli değil. Süreçte İYİP veya DEVA ve Gelecek Partisi milletvekillerinin alacağı kararlar etkili olacaktır. Bazı senaryolarda ise az sayıda milletvekili olan partilerin de tutumu etkili olabilir.