14 Mayıs Seçimlerinde Dezenformasyon ve Manipülasyon

Türkiye Cumhuriyeti’nin 100. yılında gerçekleşecek Cumhurbaşkanı ve parlamento seçimlerine sayılı günler kaldı. Liderlerin yoğun seçim kampanyaları sahada, medyada ve tüm internet platformlarında her gün hız kazanarak sürüyor. 

Halka ulaşılabilen tüm platformlarda, doğrudan ve dolaylı propagandalar teknoloji ve kaynakların sağladığı tüm nimetlerden faydalanılarak yürütülüyor. 

Seçim sürecinde karalama kampanyalarına dönüşen dezenformasyonun kazandığı hız ve inandırıcılık teknolojide yaşanan gelişmelerle yakından ilgili. Son 10 yılda ABD Başkanlık Seçimleri ve Brexit Süreci başta olmak üzere dünyada birçok kritik seçimde farklı odaklar manipülasyon ve dezenformasyon eliyle seçimlere müdahale etmekle suçlandı. Tartışmalı seçim sonuçlarının gerisinde, kaynaklarını sosyal medya aracılığıyla seçmen eğilimlerini etkilemeye ayıran tarafların varlığı birçok defa tespit edildi.

14 Mayıs seçim süreci boyunca Türkiye’de de seçmenleri kendilerine çekmek isteyen farklı tarafların kampanyalarına dezenformasyon da yoğun bir şekilde eşlik etti. Liderlerin ifadelerinin bağlamından koparıldığı videolar, sahte fotoğraflar ve montajla oluşturulmuş kayıtlar, ya da son günlerde yaygın olarak kullanılan tanım ile “deepfake” içerikler, kamuya doğru bilgi vermekle yükümlü yetkililerin sosyal medya paylaşımlarından miting alanlarına ve söyleşilere taşındı. 

Deepfake, videolarda ve diğer medyalarda bir kişiyi taklit etmek için yapay zekanın kullanılıyor. Gerçek kişilerin ses ve görüntülerinin birbirine eklenmesiyle oluşturulan algoritmalar oluşturuluyor, gerçek kişilerin farklı anlarda çekilmiş ya da kaydedilmiş verileri tek materyalde birleştiriliyor. 

Yürütülen dezenformasyon kampanyalarının hedefi seçmenler. Dolayısıyla seçmenlerin şüpheciliğinin ve bilincinin artırılması önemli. 

Deepfake, aslında yapay zekanın kullanıldığı bir sahtecilik yöntemi. Fakat Türkiye’de son günlerde kavram tüm sahte video ve görüntüleri kapsayacak şekilde çok daha geniş bir tanım olarak kullanılıyor.

Seçmenlerin karşılarına çıkan bir videonun ya da görüntünün “deepfake” ya da sahte olup olmadığını anlamaları, profesyonelliği gitgide artan araçlar ve “ekipler” sebebiyle güç olsa da sahte içerikleri organik içeriklerden ayrı kılan detaylar mevcut. 

Karşılaşılan içeriğin deepfake olup olmadığını anlamanın yollarından birkaçı şöyle;

Yapay zekaya dayalı “deepfake”lerin yanında, “troll” olarak tanınan anonim ekiplerin yürüttüğü kampanyalara karşı bilincin artırılması da oldukça önemli. Son günlerde birkaç hesabın özellikle Twitter’da sahte video ve görüntülerden oluşan aktif kampanyalar yürüttüğü gözlemleniyor. 

Bu tür içerikleri tespit etmenin de birkaç yolu var. Bir Youtube kanalı aracılığıyla, belirli bir parti ve lider aleyhine ifşa ve iddialar paylaşmaya Ali Yeşildağ örneği üzerinden ilerlenebilir. 

Ali Yeşildağ adına açılan sahte Twitter hesaplarından binlerce takipçisi olan bir tanesinin açığa çıkan “troll hesap” geçmişi, aynı zamanda bu tür hesap ve paylaşımların tespit edilebilmesi için bir izleme patikası oluşturuyor.

Ali Yeşildağ, paylaşacağı bilgileri yalnızca anlaştığı bir Youtube hesabı üzerinden yayacağını, başka bir sosyal medya platformunda yer almadığını ve almayacağını videoları üzerinden duyurdu. Yine de kendisi adına birçok sahte hesap açıldı. 

Başka bir kişiyi taklit eden bu hesaplarda farklı politikacılar ve yazarlar hakkında yine “ifşa” olduğu öne sürülen sahte, “bel altı” videolar ve gerçek olmayan görüşmelere dair ekran görüntüleri paylaşılıyor. 

Peki bu hesapların troll olduğu nasıl anlaşıldı, kullanıcılar karşılarında bir trol hesap olup olmadığını nasıl anlayabilir?

Troll hesaplar kimlik değiştirebilir, zaman zaman farklı kullanıcıları ya da önemli isimleri taklit edebilir. Oldukça yaygın olarak ise bir kişiyi taklit etmek adına bir mizansen oluşturup bu çerçevede yayın yapılır. Paylaşımların nasıl bir zemin hazırlanarak sunulduğuna dair fikre sahip olmak yanlış bilgi tarafından yönlendirilmemek için oldukça önemli. Bu bilgiye hesabın geçmiş paylaşımları incelenerek ulaşılabilir. 

Ali Yeşildağ adına açılan hesaptan paylaşılan, kişilerin özel hayatını hedefleyen iddialarda birçok sahte mesajlaşma görüntüsü kullanıldı. İddialarda yer alan görüntülerin sahteliği tersine görsel arama motorları kullanılarak kısa bir sürede tespit edildi. Örneğin Muharrem İnce’nin bir kadınla özel konuşmasını gösterdiği iddia edilen ekran görüntülerinde yer alan kadın fotoğrafı, aslında internette uzun yıllardır dolaşımda olan bir görüntüydü. 

Yine Muharrem İnce’nin özel görüntüleri olduğu iddia edilerek paylaşılan videolardan alınan ekran görüntüleriyle, görüntülerin yalnızca Muharrem İnce’ye benzerliğiyle öne çıkan bir kişinin yer aldığı yetişkin içerikleri olduğu anlaşıldı.

Ali Yeşildağ adına açılan hesabın ID adresi, açık kaynaklı yazılımlar sayesinde daha önce birçok kişiyi taklit ettiğini ortaya kondu. Bu hesabın Twitter’a ilk olarak İsmet Özel’i taklit ederek girdiği anlaşıldı. Hesap daha sonra “Psikolog Ayşe Mineli”, "5N1K", "Muhammed Yakut" gibi sahte isimlerle, farklı karakterlere de bürünmüş. Son olarak ise Ali Yeşildağ adını kullanmış. 

Sosyal medya kullanıcıları, Twitter ID ve kullanıcı adını dönüştüren programları kullanarak şüphelendikleri hesapların isimlerini aratıp organik olup olmadığını inceleyebilirler. 

Doğruluk Payı’nın 14 Mayıs 2023 seçimlerine uzanan süreçte sahte görüntülere dair gerçekleştirdiği doğruluk kontrollerine bu bağlantı üzerinden ulaşılabilir.