Görsel Büyük Taarruz Sırasında Atatürk’ü mü Gösteriyor ?

Bilişsel yanlılık (cognitive bias), bireylerin bilgiyi objektif şekilde işlemesini engelleyen sistematik düşünme hatalarıdır. Bu yanlılıklar, insanların algılarını, kararlarını ve inançlarını etkileyerek yanlış veya yanıltıcı bilgilere inanmalarına yol açabilir. Bu tür yanlılıklardan biri de Saman Adam (Straw Man) safsatasıdır. Bu safsata, bir argümanı çarpıtıp basitleştirerek yanlış bir şekilde temsil etmek ve ardından bu çarpıtılmış hali üzerinden eleştirmek ya da çürütmek üzerine kurulu. Söz konusu iddia da bu safsatanın tipik bir örneğini oluşturuyor. Paylaşımı yapan kişi, karda yatar durumdaki Atatürk’ü gösteren fotoğrafın tarih kitaplarında ve genel kanıda Büyük Taarruz sırasında cephede çekildiğinin iddia edildiğini öne sürerek bunun yalan olduğunu belirtmiş. Ayrıca, bu iddianın Atatürk üzerine oluşturulan bir anlatının parçası olduğunu savunmuş.

Analize başlamak için öncelikle fotoğrafın nerede çekildiğini tespit etmek gerekir. Atatürk’ün fotoğraf arşivlerini barındıran birçok resmi devlet kurumu bulunuyor ve bu kurumlar genellikle fotoğrafları açıklayıcı notlarla internet sitelerinde yayınlıyorlar. Bu nedenle, araştırmaya devlet arşivlerinden başlamak en doğru yöntem. Yapılan araştırmada Kara Harp Okulu ve Milli Savunma Bakanlığı gibi kurumların paylaştığı arşivlere ulaşılabiliyor. Kara Harp Okulu’nun arşivinde bulunan ilgili fotoğrafın açıklamasında, “Dikmen sırtlarında kar üzerinde dinlenirken” ifadesi yer alıyor. 

Fotoğrafın Büyük Taarruz sırasında çekilmediği buradan net bir şekilde anlaşılıyor. Ancak, görselin üzerinde herhangi bir tarih bilgisi bulunmuyor. MSB’nin yayınladığı Milli Mücadele Arşivi’nde yapılan araştırmada, fotoğrafın yalnızca çekildiği yer değil, aynı zamanda aynı gün çekilen iki farklı kareye daha ulaşılabilmek mümkün. Arşiv kayıtlarına göre, söz konusu fotoğrafın çekim tarihi 15 Şubat 1921. Fakat farklı kaynaklar dikkate alındığında tam tarih ile ilgili bir uzlaşı yok. 12 Şubat 1921 olması da olası. 

Bu bulgular, fotoğrafın Büyük Taarruz dönemine ait olmadığını ve çekildiği tarihte karlı bir ortamın olması ihtimalinin son derece yüksek olduğunu gösteriyor. Ayrıca, aynı gün çekilen diğer iki fotoğraf da bu durumu destekliyor. 

O gün çekilen diğer iki kare şu şekilde:

Söz konusu fotoğraflar Cumhuriyet döneminde kullanılan Tarih IV kitabında da kullanılmış. Bu kitap 1930’lu yıllarda Millî Eğitim Bakanlığı tarafından hazırlanan ve Türkiye’deki resmi tarih eğitiminin temel taşlarından biri olan Dört Ciltlik Tarih Serisinin dördüncü kitabı. Tarih IV özellikle yakın dönem Osmanlı tarihi ve Cumhuriyet’in kuruluş sürecine odaklanmaktaydı. Bu kitapta bulunan 157. ve 158. fotoğraflar olarak arşivde erişilen fotoğraflar kullanılmış. Bu fotoğrafları niteleyen metinlerde de fotoğrafların cephe gerisinde olduğu belirtilmiş. Büyük Taarruz sırasında çekildiğine dair bir atıf da yer almıyor.