2022 Katar Dünya Kupası Başlarken

İlk defa 1930 yılında 13 ülkenin katılımıyla Uruguay’da düzenlenen FIFA Dünya Kupası’nın 22.sine Katar ev sahipliği yapıyor. 20 Kasım 2022 tarihinde başlayacak olan turnuvanın Katar’da düzenleneceği 2010 yılında belli oldu. Tüm zamanların en pahalı Dünya Kupası olan 2022 Dünya Kupası öncesinde Basra Körfezi ülkesi Katar, 12 yıllık süreçte yaşanan işçi ölümleri başta olmak üzere birçok konuyla tartışmaların odak noktası haline geldi.

Doğruluk Payı olarak Katar Dünya Kupası tartışmalarından öne çıkanları ve Dünya Kupası’nın ilgi çeken verilerini sizler için derledik.

Katar’da düzenlenecek olan Dünya Kupası için boykot çağrıları devam ediyor. Avrupa’nın birçok noktasında yükselen boykot taleplerinden en dikkat çekenlerinden biri 12 Kasım 2022’de Almanya Bundesliga’da FC Schalke 04 ile Bayern Münih maçında yaşandı. Maç sırasında bir tribüne “boycottqatar2022” yazılı bir pankart asıldı. Dünyada yükselen boykot sesleri üzerine Katar Çalışma Bakanı Ali Bin Semih Al Marri yaptığı açıklamada, "Boykot çağrıları yapanlara sormak istiyorum. Daha önce hiçbir Dünya Kupası organizasyonunu boykot ettiniz mi?" tepkisinde bulundu. Marri ayırca, “Katar'daki Dünya Kupası futbol tarihindeki en iyi etkinlik olacak” diye belirtti.

Statista'nın verilerine göre, Katar 2022’nin protesto edilmesi gerektiğini düşünenlerin oranı oldukça yüksek. Nisan 2021 tarihinde dünya genelinden 4.201 katılımcıya “Katar 2022 boykot edilmeli mi?” sorusu yöneltilmiş. Katılımcıların yüzde 70,1’i “edilmeli” cevabını verirken, “edilmemeli” diyenlerin oranıysa yüzde 12,35 olmuş.

Tartışmalar aslında Katar’ın 2022 Dünya Kupası’nın ev sahibi olarak seçilmesiyle başlamıştı. Oylama sürecinde birçok rüşvet iddiası uzun süre gündemi meşgul etti. 2011 yılında FIFA temsilcileri Kamerunlu Isaa Haaytou ve Fildişi Sahilli Jacques Anouma’nın Dünya Kupası seçimlerinde Katar lehine oy kullanmaları için 1,5 milyon dolar rüşvet aldığı iddia edildi. Bu iddialar sonrasında Dünya Kupası organizasyonunun 2022’de Katar’a verilmesine ilişkin yolsuzluk soruşturması başlatıldı. Eski UEFA Başkanı Michel Platini de bu soruşturmada sorgulananlar arasındaydı. Platini’nin turnuvanın rüşvet karşılığında Katar’a verilmesinde büyük rol oynadığı iddia edilmişti. 2020 yılında ise suçlamalar Amerika Birleşik Devletleri’nde yargıya taşınırken, Brooklyn federal savcılığı tarafından yayımlanan belgede, FIFA’da görevli birçok yönetici hakkında 2018 ve 2022 turnuvalarının ev sahipliğinin Rusya ve Katar’a verilmesi için rüşvet iddiaları yer almıştı.

Uluslararası Af Örgütü’ne göre, Katar’daki işgücünün %90’ını göçmen işçiler oluşturuyor. 1,7 milyon göçmen işçinin çalıştığı ülkede 2022 Dünya Kupası’na ev sahibi seçildiğinden bu yana Katar’ın işçilere sunmuş olduğu çalışma ve yaşam koşulları eleştirilerin temel noktası oldu. The Guardian’ın raporuna göre, ülkede son 12 yılda 6.750 göçmen işçi hayatını kaybetti. Güney Asyalı göçmenlerin yoğun olarak çalıştığı ülkede Hindistanlı 2.711, Nepalli 1.641, Bangladeşli 1.018, Pakistanlı 824 ve Sri Lankalı 557 işçinin hayatını kaybettiği açıklandı. Katar’daki Hindistan Büyükelçiliği hayatını kaybeden Hindistanlı işçilerin %80’inin doğal ölüm diye kayda geçtiğini aktardı. Hindistanlı işçilerin diğer ölüm nedenleriyse iş yeri kazası (%4), yol kazası (%10) ve intihar (%6) olarak kayda geçti.

2022 Dünya Kupası hakkındaki en çok tartışma yaratan konulardan birisi de Katar’daki LGBTI+’ların hakları. Eşcinsellerin yasal korumasının bulunmadığı ve eşcinsel ilişkinin hapis cezası gerektirebilen bir suç olarak kabul edildiği Katar’da düzenlenecek Dünya Kupası’na ilişkin LGBTI+’lar güvenlik kaygılarına sahip. Ekim 2021’de eşcinsel olduğunu açıklayan Avusturalyalı futbolcu Josh Cavallo, Katar’da ülkesini temsil etmek istediğini ancak can güvenliğinden endişe duyduğunu açıklamıştı. Almanya Milli Futbol Takımı’nın eski futbolcusu ve Almanya’da düzenlenecek 2024 Avrupa Şampiyonası’nın turnuva direktörü olan Philip Lahm, insan hakları ihlalleri nedeniyle Katar’a gitmeyeceğini belirterek, “Katar’a gideceğime turnuvayı evden takip etmeyi tercih ederim.” demişti.

Temel hak ve özgürlüklere dair yoğun tartışmalar yaşanırken, LGBTI+ konusunda kendisine soru sorulan Katar Emiri Tamim bin Hamad es-Sani, Doha’da herkesin memnuniyetle karşılanacağını söylemiş ancak ülkenin muhafazakar kültürüne saygı duyulmasını beklediğini belirtmişti. 2022 Katar Dünya Kupası Genel Sekreteri Hassan Al-Thawadi de 31 Mart 2022 tarihinde BBC’de yayınlanan söyleşisinde LGBTI+ gruplar hakkında, “Her zaman herkesin memnuniyetle karşılandığını söyledik. Herkesin güvende olmasını sağlayacağız. Herkes güvende hissedecek.” açıklamasında bulunmuştu.

Katar’da 20 Kasım 2022’de başlayacak olan turnuva, en fazla harcama yapılan Dünya Kupası olarak tarihe geçti. ABD merkezli spor finansmanı danışmanlığı şirketi Front Office Sports’ta yayımlanan yazıya göre, Katar’ın Dünya Kupası harcaması 220 milyar doları buluyor. 2018 Dünya Kupası için Rusya 11,6 milyar dolar harcarken, 2014 Dünya Kupası için Brezilya 15 milyar dolar harcamıştı. Katar’da düzenlenecek turnuva için harcanan para 2018 Rusya’nın yaklaşık 19, 2014 Brezilya’nın ise yaklaşık 15 katı.

Düzenlenen turnuvalardan sonra harcamaların geri dönüşünün olup olmadığıysa ayrı bir tartışma konusu. Brezilya’nın Brasilia kentindeki 72 bin kişi kapasiteli en pahalı Dünya Kupası stadyumu olan Mane Garrincha’yı Kentin kulübü olan Brasilia taraftarları dolduramamıştı. Bu nedenle, stadyum 2014’teki turnuvadan sonra otopark olarak kullanılmaya başlandı. Yine Brezilya’da Manaus’ta bulunan “Amazon Arena” da kupa sonrası atıl kalan stadyumlardan birisi. Kamu fonuyla inşa edilen stadyumun, beklenen gelirin gelmemesi nedeniyle özel sektöre satılacağına ilişkin 2015 yılında birçok haber yayımlanmıştı.

Her şeye rağmen 47 ayda bir düzenlenen ve futbolun zirvesi olarak kabul edilen Dünya Kupası milyonlarca futbolsever tarafından heyecanla bekleniyor. 20 Kasım 2022’de Türkiye Saati ile 19:00’da Katar’ın Ekvador ile oynayacağı maçla başlayacak olan Dünya Kupası, 18 Aralık 2022’de 18.00’da Lusail şehrinde oynanacak olan final maçıyla son bulacak.

1930 yılında düzenlenen ilk turnuvayı ev sahibi Uruguay, komşusu Arjantin’i 4-2 yenerek kazanmıştı. 1930’dan 2022’ye kadar 21 kez düzenlenen Dünya Kupası’nın en çok şampiyon olan takımı ise 5 şampiyonlukla Brezilya. Brezilya’yı 4 şampiyonlukla İtalya ve Almanya takip ediyor. 

2022 Dünya Kupası’na katılmaya hak kazanan milli takımların kadro değerine bakıldığında ilk sırada 1,29 milyar euro ile İngiltere yer alıyor. 1,06 milyar euro ile Fransa ikinci sırada, 1,01 milyar euroyla Brezilya üçüncü sırada bulunuyor. Dünya Kupası’na Avrupa’dan katılan takımlar, kadro değeri bakımından tüm takımların yaklaşık üçte ikisini oluşturuyor. 

Dünya Kupası tarihinde en fazla gol atılan turnuvalar 171 golle 1998 Fransa ve 2014 Brezilya oldu. En az gol ise 13 takımın katıldığı ilk Dünya Kupası olan 1930 Uruguay’da (70) ve İtalya 1934’te (70) atıldı. Maç başına gol ortalamasının en fazla olduğu turnuvaysa 5,38 ile 1954 İsviçre. İsviçre’yi 4,67 ile Fransa 1938 ve 4,12 ile İtalya 1934 takip ediyor.

Katar 2022’ye kadar gerçekleşen Dünya Kupalarında en fazla gol atan oyuncu olarak ilk sırada 16 golle Almanya’nın eski futbolcusu Miroslav Klose bulunuyor. Klose’yi “fenomen” lakaplı Brezilya’nın efsane futbolcusu Ronaldo takip ediyor. Üçüncü sırada ise bir diğer Alman eski futbolcu Gerd Müller bulunuyor.