Araç Takip Uygulamaları: Fact-Checking 101

Günümüz ulaşım ve lojistik dünyasında araçların sadece fiziksel hareketini değil, bu hareketlerin anlık takibini ve analizini sağlamak, güvenlik ve verimlilik açısından kritik bir ihtiyaç haline geldi. Bu ihtiyaca karşılık ortaya çıkan araç takip uygulamaları; uçak veya gemi gibi taşıtların dünya üzerindeki konumlarını, rotalarını ve hızlarını gerçek zamanlı olarak izleme fırsatını sunuyor. 

Araç takip uygulamaları, bazı iddiaların doğruluk kontrolünü gerçekleştirirken kullanılabilecek önemli bir kaynak. Bu uygulamalar ile araçların gerçek zamanlı konum ve hareket bilgilerini izlemek mümkün.  Bu uygulamalardan elde edilen veriler, iddiaların doğruluğunu kontrol etmek için somut ve güvenilir kanıtlar sunarak;  özellikle uluslararası taşımacılık, ticaret, çevre ve güvenlik gibi alanlarda ortaya konan iddialarda manipülasyon ve yanıltıcı bilgilerin önlenmesine yardımcı olabilir. 

Bu önemi göz önünde bulundurarak yanlış bilgi ile mücadele kapsamında hazırladığımız Fact-checking 101 serimizin yeni içeriği, Araç Takip Uygulamaları. Araç takibi için kullanılabilecek başlıca internet siteleri ise Marine Traffic, Vessel Finder, Flight Radar, ve ADS-B Exchange.

Uçak vb. hava araçlarını anlık izleyebilmek için kullanılan en yaygın araç takip uygulaması Flight Radar. Flightradar’ın uçuş bilgilerini edindiği teknolojiye ise ADS-B adı veriliyor. Otomatik Bağımlı Gözetim Yayını olarak bilinen ADS-B, uçakların yerini tespit etmek için kullanılan bir teknoloji. Uçaklar belirli aralıklarla bulundukları yeri hızlarını yüksekliklerini ve diğer uçuş bilgilerini radyo sinyalleri aracılığı ile gönderiyor. Bu sinyaller ADS-B alıcıları tarafından alınıyor ve hava trafik kontrol merkezleri, uçak takip siteleri gibi platformlarda uçakların radarda görünmesini sağlıyor.  ADS-B yayını olmayan veya daha eski tip uçaklarda ise MLAT sistemi kullanılıyor. Bu sistem, uçağın farklı alıcılar tarafından algılanan sinyallerinin zaman farkını hesaplayarak uçağın konumunu belirliyor. ADS-B ve MLAT sistemlerinin yanı sıra Flightradar24’da uydu tabanlı uçuş takibi de gerçekleştiriliyor. Tüm bu karmaşık veri toplama yöntemlerini bir kenara bırakacak olursak, sitenin kullanımı oldukça kolay. 

Sitenin ücretsiz sürümünde harita üzerinde uçaklar gerçek zamanlı olarak görüntülenebiliyor. Ekrandaki sarı uçak ikonlarının üzerine basıldığında; uçuşun rotası, varış noktası, hızı gibi daha ayrıntılı bilgilere erişiliyor. Arama bölümüne uçuş numarası, havaalanı kodu veya uçak modeli gibi bilgiler girilerek istenen herhangi bir uçuşu takip etmek mümkün. 

Örneğin 28 Ağustos 2024 tarihinde İstanbul Sabiha Gökçen Havaalanı’ndan kalkan ve İzmir’e giden bir uçağı inceleyelim. Bu ekranda uçağın kalkış ve varış saatlerine dair bilgilere ulaşılabiliyor 15.55'te kalkması planlanan uçak rötarlı olarak 16.50'de kalkmış ve 17.30'da İzmir Adnan Menderes Havalimanı'na inmesi öngörülmüş.  “3D view” seçeneğine basıldığında ise üç boyutlu olarak uçağın uydu haritası üzerinde nerede hareket ettiği izlenebiliyor.

Flightradar24’a alternatif olarak; aynı veri toplama sistemi ile çalışan ADS-B Exchange internet sitesi de uçak takibi için kullanılabilir. Flightradar ve ADS-B Exchange arasındaki en belirgin fark, ADS-B Exchange’de uçak ikonlarının turuncudan mora ilerleyen bir renk skalasında renklendirilmesi. Bu renkler bize uçağın yüksekliğinin ne kadar olduğu hakkında bilgi veriyor. 

Turuncu renk en alçak seviyede uçan uçakları gösterirken; mor renk 40.000 ft ve üzerinde uçanları işaret ediyor. Gri renkli uçak simgeleri ise yerde bulunan uçakları gösteriyor.

Deniz araçlarının takibinde de uçakların izlenmesine benzer bir teknoloji bulunuyor. Gemilerin canlı olarak izlenebilmesine olanak sağlayan veriler, Otomatik Tanımlama Sistemi olarak da bilinen AIS ile elde ediliyor. AIS;  gemilerin konum hız rota ve kimlik bilgilerini diğer gemilere ve kıyı istasyonlarına ileten bir denizcilik güvenlik sistemi. Gemilere yerleştirilen AIS cihazlarıyla gönderilen radyo sinyalleri sayesinde araçların canlı trafiği takip edilebiliyor. Gemilerin takip edilmesi için kullanılan en yaygın araç ise Marine Traffic. Marine Traffic de, internet sitesinde kullanıcılarla paylaştığı anlık araç bilgilerini AIS verilerinden elde ediyor. 

İnternet sitesindeki “Search MarineTraffic” kutucuğuna bir geminin borda numarası ya da ismi yazılarak arama yapılabileceği gibi, herhangi bir limanı aratmak da mümkün.

Marine Traffic’in haritasında görünen ikonlar renklerine göre farklı anlamlar taşıyor. Yeşil renk kargo gemilerini, kırmızı renk tankerleri, mavi renk yolcu gemilerini, sarı renk yüksek hızlı gemileri, turkuaz renk römorkörleri ve özel yapım tekneleri (special craft), turuncu renk balıkçı gemilerini, mor renk gezi teknelerini ve gri renk ise tanımlanamayan gemileri temsil ediyor.

Gemi ikonlarına basıldığında çıkan bilgi kartında; geminin ismi, ülkesi, hızı gibi bilgiler yer alıyor. “Past track” butonu ile geminin geçmiş rotası görüntülenebiliyor. Siteye giriş yapmayan kullanıcılar daha kısa bir geçmiş rota görüntülerken, giriş yapan kullanıcılar üç günlük rotaya erişebiliyor. MarineTraffic’in daha ayrıntılı kullanımını öğrenmek için, sitenin “eğitimler” bölümüne göz atılabilir.

MarineTraffic’e alternatif olarak VesselFinder internet sitesi de gemileri takip etmek için kullanılabilir. VesselFinder ve MarineTraffic, kullanıcılara benzer bir deneyim sunsa da ayrıştıkları bazı noktalar bulunuyor. Örneğin kullanıcılar, -sitelerin veri kaynaklarına da bağlı olarak- bazı gemileri bir platformda görüntüleyebilirken diğerinde görüntüleyemediklerini belirtmiş.

Bununla birlikte gemilerin sınıflandırılışında da bazı farklılıklar bulunuyor. VesselFinder’da sarı renk kargo gemilerini, turuncu renk tankerleri, açık yeşil renk yolcu ve cruise gemilerini, mavi renk balıkçı gemilerini, mor renk yatları ve yelkenlileri, kırmızı renk askeri gemiler, koyu yeşil yüksek hızlı gemileri, mavi renk diğer tip gemileri ve gri renk ise tanımlanamayan gemileri temsil ediyor. 

Araç takip uygulamaları, ulaşım ve lojistik alanında bilgi doğruluğunu sağlamada ve yanlış bilgiyi önlemede önemli bir role sahip. Hem hava hem de deniz araçlarına dair gerçek zamanlı veriler sunan bu platformlar, uluslararası ticaret, çevre ve güvenlik gibi konularda ortaya çıkacak iddialarda başvurulabilecek kaynaklardan biri.