Başkentler Ülke Ekonomileri İçin Ne Kadar Hayati?

Ülkelerin siyasi ve idari açıdan kalbi konumunda olan başkentlerin bulunduğu ülke için büyük önem taşıdığı tartışmasız bir gerçek. Ülke idaresinin merkezi olmasının yanı sıra, başkentler çoğunlukla kültürel ve ekonomik olarak da ülkelerinin bayrak taşıyıcılığını yapıyor. Ancak ekonomiler ve toplumlar modern talepler ve zorluklara ayak uydurdukça, idari merkezlerin bir ülkenin refahı için ne kadar önemli olduğu değişebiliyor. 

Alman düşünce kuruluşu Institut der deutschen Wirtschaft'ın seçili Avrupa ülkeleri üzerine yaptığı “Başkent Etkisi” adlı analiz, başkentin hesaplamalardan çıkarılması durumunda kişi başına düşen GSYH'de meydana gelen yüzde değişimini gösteriyor. Bir diğer deyişle Başkent Etkisi, bir ülkenin başkentine ekonomik temelde ne kadar bağlı olduğunu anlatıyor.

Başkentlerin kişi başına düşen GSYH’ye katkısının artması, aslında söz konusu ülke ekonomisinin ne kadar merkezde toplandığı veya ekonomik üretimin ülkeye nispeten ne kadar yayıldığı hakkında fikir veriyor. Avrupa’da seçili ülkelerin başkentlerinin değerlendirildiği analizde, GSYH’ye en büyük etki Yunanistan'da görülüyor; Atina çıkarıldığında kişi başına düşen GSYH yüzde 19,9 oranında azalıyor. 

Avrupa’nın kalabalık başkentlerinde de söz konusu etki fark ediliyor. Paris'in Fransa ekonomisine etkisi büyük; Paris çıkarıldığında, Fransa'nın kişi başına düşen GSYH'si yüzde 15 düşüyor. Birleşik Krallık'ta ise Londra'nın çıkarılması durumunda GSYH yüzde 11,2 oranında küçülüyor. Berlin'in Alman ekonomisinden çıkarılması ise ilginç bir şekilde yüzde 0,2'lik bir artışa neden oluyor. İskandinav ülkelerinde de Başkent Etkisi yakın seviyelerde. Danimarka, Finlandiya ve İsveç’in başkentlerinin kişi başı GSYH’ye katkısı yüzde 12’nin biraz üzerinde.

Şehirlerin ekonomik büyüklüğünün önemi kadar büyüyen ekonomilerin farklı şehirlere dağılması da sürdürülebilirlik ve toplumsal refah için önemli bir etken. Başkent Etkisi çalışmasında Türkiye ilgili veri analizi bulunmuyor. Başkent Ankara’nın ve en kalabalık şehir İstanbul’un GSYH’ye katkısının analizde yer alan başkentlerle karşılaştırılması Türkiye’de ekonominin dağılımıyla ilgili önemli ipuçları verebilir. 

Ankara’nın siyasi ve idari açıdan önemi tartışmasız. Fakat ekonomik açıdan değerlendirildiğinde kişi başına GSYH’ye katkısı Avrupa başkentlerinin gerisinde. Ankara’nın Türkiye’de kişi başına GSYH’ye katkısı yüzde 2,2 iken bu oran İstanbul için neredeyse yüzde 15. Türkiye’nin en kalabalık şehri İstanbul ise bu sıralamada üst sıralarda. Türkiye ekonomisinin lideri konumunda olan İstanbul’un Türkiye’ye yaptığı ekonomik katkı oranı, neredeyse Paris’in Fransa’ya ekonomik katkı oranı kadar fazla.