Maymun Çiçeğine Dair Yanlış Bilinenler

Sağlık

İlk yayın :

20 Ağustos 2024

Yazar:

Maymun Çiçeği Hastalığına Dair Bildiklerimiz

Monkeypox (mpox, maymun çiçeği), Poxviridae ailesinden olan bir virüsün neden olduğu, nadir görülen bir hastalıktır. İlk olarak 1958 yılında keşfedilen, insanlardaki ilk vakanın ise 1970 yılında görüldüğü bu virüs, genellikle Orta ve Batı Afrika'nın tropikal yağmur ormanlarında, kemirgenler gibi vahşi hayvanlardan insanlara bulaşır. Hastalık, ateş, baş ağrısı, kas ağrısı ve ciltte içi sıvı dolu döküntülerle kendini gösterir. Genellikle iki ile dört hafta süren bu hastalık, çoğu vakada kendiliğinden iyileşir. Ancak, özellikle bağışıklık sistemi zayıf olan kişilerde daha ciddi komplikasyonlara yol açabilir. Maymun çiçeği için özel bir tedavi bulunmamakla birlikte, çiçek hastalığı aşısı %85 oranında koruma sağlayabilir.

Dünya Sağlık Örgütü (World Health Organization - WHO), 2022 yılında maymun çiçeği vakalarının Orta ve Batı Afrika dışındaki birçok ülkede görülmesi üzerine küresel acil durum ilan etti. Bu karar, virüsün yayılma hızının artması ve enfekte kişilerin farklı coğrafyalarda ortaya çıkması nedeniyle alındı. WHO, virüsün insandan insana bulaşma riskinin COVID-19 kadar yüksek olmamasına rağmen, maymun çiçeğinin küresel sağlık için önemli bir tehdit oluşturduğunu belirtti.

Maymun çiçeği hastalığının Klad 1 ve Klad 2 adı verilen iki varyantı bulunuyor. Orta Afrika'da görülen Klad 1, daha ciddi hastalıklara ve ölümlere yol açarken, Batı Afrika'da yaygın olan Klad 2, 2022'deki küresel maymun çiçeği salgınının sorumlusu olup daha hafif enfeksiyonlara neden oluyor. ABD Hastalık Kontrol ve Korunma Merkezlerine (Centers for Disease Control and Prevention - CDC) göre, Klad 2'den enfekte olanların neredeyse tamamı hayatta kalıyor. Yakın zamanda İsveç, Afrika dışında Klad 1 varyantı vakasını kaydeden ilk ülke oldu. Kaydedilen bu vaka nedeniyle dünya kamuoyundaki panik dalgası hayli yükseldi.

Günümüzde birçok ülkede maymun çiçeği vakaları izlenmeye devam ediyor ve bulaşma zincirinin kırılması için vaka bulma, izolasyon ve farkındalık çalışmalarına hız veriliyor.

En Yaygın Yanlış Bilgiler

2022 yılında, COVID-19’un etkileri yavaş yavaş geride bırakılırken, WHO'nun genellikle Orta ve Batı Afrika’nın tropikal yağmur ormanlarında ortaya çıkan maymun çiçeği virüsünün en az 75 ülkede daha rapor edilmesi sonucunda küresel acil durum ilan etmesi, o dönemde maymun çiçeği hastalığına dair pek çok yanlış bilginin dolaşıma girmesine neden olmuştu. Örneğin, maymun çiçeği hastalığının The Simpsons tarafından tahmin edildiği, virüs nedeniyle 2023 yılında 270 milyon insanın öleceği ve NTI 2021 raporunun maymun çiçeği salgınının planlanmış olduğunu gösterdiği gibi iddialar pek çok sosyal medya platformunda yaygınlık kazanmış ve bu iddialar Doğruluk Payı tarafından da ele alınmıştı.

Bu konuda şu içeriği faydalı bulabilirsin

Maymun Çiçeği Virüsü Yeni Bir Salgına Dönüşür mü?

24 Mayıs 2022

COVID-19 pandemisinden sonra küresel olarak ilan edilecek ve beraberinde yeni kapanmaları getirecek yeni bir salgın korkusuyla, maymun çiçeğine dair çeşitli iddialar ortaya atılıyor. Ancak bu iddiaların pek çoğu yanlış. Maymun çiçeğine dair dünya kamuoyunda da yaygınlık kazanan yanlış bilgileri şöyle listelemek mümkün:

1)Maymun Çiçeği Yeni Bir Hastalıktır: Bu hastalığa dair yaygınlık kazanmış ilk yanlış bilgi, maymun çiçeğinin yeni bir hastalık olduğu bilgisi. Oysa maymun çiçeği virüsü ilk kez 1958’de keşfedilmiş ve 1970’de insanlardaki ilk vakalar kaydedilmişti. WHO’nun yayımladığı acil durum çağrısı hastalığa olan ilginin artmasına yol açmış, bu da insanlarda virüsün yeni olduğu algısını yaratmış.

2)Maymun Çiçeği Bir Biyolojik Silahtır: Bazı komplo teorileri, maymun çiçeğinin insan yapımı bir virüs veya biyolojik silah olduğunu iddia ediyor. Ancak komplo teorilerinin doğası gereği, bu iddiayı da destekleyecek hiçbir bilimsel kanıt bulunmuyor. Maymun çiçeği, çiçek hastalığına yakın, ancak daha az şiddetli, doğal olarak oluşan bir virüstür.

3)Maymun Çiçeği COVID-19 Aşısıyla Bulaşır: Bu efsane, COVID-19 aşısının bir şekilde maymun çiçeğine neden olduğunu veya bulaştırdığını öne sürüyor. Ancak bu iddiayı destekleyecek bilimsel bir kanıt bulunmuyor. Maymun çiçeği aşılar tarafından değil, Poxviridae ailesinden olan bir virüsün neden olduğu bir hastalıktır. İlk olarak 1958'de tanımlanan hastalık, COVID-19 veya aşılarının varlığından önce birkaç salgında ortaya çıkmıştı. İngiltere Sağlık Güvenlik Ajansı ve İlaç ve Sağlık Ürünleri Düzenleme Ajansı'na göre ise COVID-19 aşısı ile maymun çiçeği arasında nedensel bir ilişki yok.

4)Maymun Çiçeği Nesnelere Dokunarak Yayılabilir: Bazı yanlış bilgiler, enfekte bir kişinin tuttuğu nesnelere dokunmanın maymun çiçeğini bulaştıracağını iddia ediyor. Virüs yüzeylerde yaşayabilse de, bulaşma genellikle enfekte kişinin cildi, vücut sıvıları veya solunum damlacıklarıyla yakın temas gerektirir.

5)Maymun Çiçeği Çiçek Hastalığı Gibi Ölümcüldür: Maymun çiçeği çiçek hastalığıyla ilişkili olmasına rağmen, genellikle daha az şiddetlidir ve bilinenin aksine çok daha düşük bir ölüm oranına sahip bir hastalıktır. Çiçek hastalığıyla karşılaştırma gereksiz korkuyu körüklemiştir, ancak iki hastalık etkilerinde önemli ölçüde farklılık gösterir. Ayrıca, WHO direktörü, maymun çiçeğinin 'yeni COVID olmadığı' ve hastalığın durdurulabileceği açıklamasında bulundu.

6)Maymun Çiçeği İçin Hiçbir Tedavi veya Aşı Yoktur: Bir diğer efsane de maymun çiçeği için hiçbir tedavi veya aşının mevcut olmadığı bilgisi. Aslında, çiçek hastalığı için geliştirilen antiviraller maymun çiçeğine karşı etkili olabilir ve çiçek hastalığı aşısı gibi aşılar bir miktar koruma sağlar. Maymun çiçeği için U.S. Food and Grug Administration (FDA) onaylı spesifik bir tedavi bulunmuyor. Ancak, TPOXX (tecovirimat) ve Tembexa (brincidofovir) gibi antiviraller, özellikle küçük çiçek hastalığı tedavisi için onaylanmış ilaçlardır ve maymun çiçeği tedavisinde potansiyel olarak kullanılabilirler. Bu ilaçların etkinliği hayvan çalışmalarıyla gösterilmiş ancak insanlarda maymun çiçeği tedavisinde ne kadar etkili oldukları henüz kanıtlanmamış. Aşı açısından, JYNNEOS aşısı maymun çiçeği ve küçük çiçek hastalığına karşı koruma sağlamak amacıyla FDA tarafından onaylanmış tek aşıdır.