Türkiye'de Gıda Fiyatlarının Önlenemez Yükselişi

Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) tarafından açıklanan Ağustos ayı enflasyon rakamları, Temmuz ayına göre yaklaşık binde 3’lük bir azalma göstererek on iki aylık ortalamalara göre %7,98 olarak gerçekleşti. Enflasyondaki bu düşüşün en önemli sebebi ise enflasyon hesaplamasında kullanılan harcama gruplarında en yüksek ağırlığa sahip gıda ve alkolsüz içeceklerin fiyatlarındaki %1,9 oranındaki düşüş. Fakat son on üç yılda, gıda ve alkolsüz içecekler harcama grubunun fiyat artışları konusunda çok da cüzdan dostu olduğu söylenemez. TÜİK’in 2003 yılı fiyat ortalamalarını baz aldığı endekslere göre, 2003’te gıda ve alkolsüz içeceklerden oluşan 100 liralık bir sepeti 2016 Ağustos itibariyle 308 liraya alabiliyoruz. Bir başka deyişle, son on üç yılda bu kategorideki fiyatlarda iki katı aşkın bir artış gerçekleşmiş.

Peki aynı dönemde dünyada fiyatlar hangi yönde seyrediyordu?

Türkiye’deki fiyat hareketlerinin ne kadarlık bir kısmından dünyadaki fiyat düzeylerini sorumlu tutabiliriz? Birleşmiş Milletler Gıda ve Tarım Örgütü’nün (FAO) her ay güncellediği gıda fiyatları endeksi ile Türkiye’deki endeksleri karşılaştırmak bu soruların cevabı konusunda bize ipucu verebilir. FAO Gıda Fiyatları Endeksi ilk olarak 1996’da küresel tarım ürünleri piyasasındaki gelişmeleri takip etmek amacıyla yayınlanmaya başladı. 2009’da 2002-2004 dönemi fiyat ortalamalarını temel alarak endeks hesaplamasına geçildi. Mevcut endeks 23 ürünün fiyatlarını kapsıyor.

2002-2004 fiyat ortalamalarını baz aldığımızda gıda fiyatlarının 1990’ların başında baz yıllardan yüksek seyrettiğini, 2011 yılında ise son 36 yılın en yüksek seviyesine tırmandığını görüyoruz.

Endekslerin içerdiği ürünleri benzeştirmek adına TÜİK’in enflasyon hesaplamasından kullandığı madde sepetinden FAO Gıda Endeksini oluşturan alt dallara ait (et, süt ürünleri, hububat, bitkisel yağ ve şeker) ürünleri çekip bir endeks oluşturduk.

Her iki endeksin temel yılları 2003 yıllık ortalamaları olarak alındığında, 2003-2015 döneminde Türkiye’deki fiyat artışları dünya ortalamalarının üzerinde gerçekleşmiştir. Dünyadaki gıda fiyatları on iki yıllık dönemde %69,5 oranında artarken, Türkiye’deki artış Ağustos 2016 itibariyle %195’tir. Bu döneme yıllık bazda bakıldığında gıda fiyatları Türkiye’de yıllık ortalama %7,8 oranında artarken, dünyada %2,9 oranında artmıştır.