Buğday Fiyatları ve Yerli Tohuma Dair İddialar Doğru mu?

Tarım & Gıda

İlk yayın :

11 Kasım 2020

Bir Facebook sayfası tarafından 09 Eylül 2020 tarihinde yapılan bir paylaşımda yerli çiftçiden alınan buğdayın Meksika’dan alınandan daha ucuz olduğu, Venezuela’dan peynir alınırken yerli hayvanlara haciz getirildiği ve yerli tohuma yasak konularak İsrail tohumuna mecbur bırakıldığı iddia edildi. Gönderi 2,4 milyondan fazla görüntülenme almış.

Paylaşımda geçen metin şu şekilde:

Yerli çiftçiden 1850 liraya alınan buğdayı, Meksika'dan 2 bin 350 liraya alıyorlar Yerli Çiftçinin hayvanlarına haciz koyup Venezuela'dan peynir ithal ediyorlar Yerli tohuma yasak koyup, İsrail tohumuna mecbur ediyorlar Ama sorsan onlar yerli ve Milli geriye kalanlar hain!

Yerli Çiftçiden 1850 Liraya Alınan Buğdayın Meksika’dan 2350 Liraya Alındığı Doğru Mu?

Söz konusu iddia 08 Eylül 2020 tarihinde Sözcü ve Milli Gazete tarafından dile getirilmiş. CHP Edirne Milletvekili Okan Gaytancıoğlu’na dayandırılan Sözcü’deki haberde şu ifadeler yer alıyor:

Ton başına ekmeklik buğday için 230 dolar, makarnalık buğday için 320 dolar fiyat verilmiştir. Yani ihalenin yapıldığı 25 Ağustos'taki kur ile ekmeklik buğday için 1.710 TL/ton, makarnalık buğday için 2.350 TL/ton fiyat verilmiştir. Oysa hasat döneminde aynı TMO, Türk çiftçisinden ekmeklik buğdayı 1.650 TL/ton, makarnalık buğdayı 1.850 TL/tondan satın almıştı. Kendi çiftçisine TMO aracılığı ile makarnalık buğdayda en fazla 1.850 TL/ton ödeyen AKP, ABD ve Meksika çiftçisine son yapılan ithalatla 2.350 TL/ton ödemeyi kabul etmiştir. Yani tonda 500 TL, Türk çiftçisi yerine ABD ve Meksika'nın çiftçisine kazandırılmaktadır.

Benzer iddiayı Okay Gaytancıoğlu Twitter sayfasında da dile getirmiş.

Toprak Mahsulleri Ofisi’nin Hububat İç Satış Fiyatlarına bakıldığında makarnalık buğday için 2020 TMO aylık iç satış fiyatının en fazla 1825 TL olduğu görülmektedir.

2020 Dönemi TMO Hububat Müdahale Alım Fiyatlarına bakıldığında makarnalık buğday için alım fiyatının en fazla 1850 TL olduğu görülmektedir.

TMO’nun fiyatlarda yükseliş nedeniyle ithalat yoluyla fiyat dengelemesi yapmak için ihale çıkacağına dair haberler de Milliyet ve Dünya gibi medya sitelerinde yer aldı. 15 Ağustos 2020 tarihli Anadolu Ajansı’nda haber bu ifadelerle belirtildi.

TMO, piyasa düzenleme görevi kapsamında spekülatif kaynaklı yaşanabilecek fiyat artışlarının gıda enflasyonunu tetikleyici etkilerini önlemek, olağanüstü hal stoklarını oluşturmak, yurt içi alımlarla belirli bir seviyede kalan buğday ve arpa stoklarının ithalat yoluyla takviye etmek amacıyla 500 bin ton buğday ve 60 bin arpa ithalatı için ihaleye çıkacak. Salgın sebebiyle Rusya gibi önemli hububat ihracatçısı ülkelerin ihracat kısıtlamasına gidebileceklerine dair beyanatları ve yurt dışı hububat fiyatlarının nispeten düşük seyrediyor olması dikkate alınarak ihaleye 25 Ağustos'ta çıkılması uygun görüldü.

Toprak Mahsülleri Ofisi’nin 30 Ekim 2020’de ilan ettiği Günlük Piyasa ve Borsa Fiyatları Bülteni’nde gümrük vergisi dahil edilmeden makarnalık buğday 276 dolar (2293,56 TL) ve 281 dolar (2335,11 TL) (1 USD = 8,31 TL), 25 Şubat 2020’de ilan ettiği Günlük Piyasa ve Borsa Fiyatları Bülteni’nde ise gümrük vergisi dahil edilmeden makarnalık buğday 291 (1780,92 TL) ve 293 dolar (1793,16) (1 USD = 6,12 TL) olarak gözükmektedir.

Bianet’te çıkan haberde ise CHP Niğde Milletvekili Ömer Fethi Gürer ise şu ifadeleri kullanmaktadır:

Ağustos’ta makarnalık buğday 328 dolar, ekmeklik buğday 228 dolar ton fiyatıyla ithal edildi. Limanlara göre fiyatlarda kısmı oynamalar olabiliyor.

Venezuela’dan Peynir İthal Edildiği Doğru Mu?

Söz konusu iddia 22 Ağustos 2020 tarihinde Cumhuriyet ve Birgün, 23 Ağustos tarihinde Sözcü gazetesinde ifade edilmiş. Cumhuriyet gazetesindeki ilgili haberde şu ifadeler yer alıyor:

Venezüella menşeili bazı tarım ürünlerinin ithalatında tarife kontenjanı uygulanmasına ilişkin Cumhurbaşkanı kararı dün yayımlandı. Karara göre bu ülkeden ‘500 ton taze peynir, 500 ton eritme peynir, 500 ton diğer peynir, bin ton pirinç, 2 bin ton yulaf, 400 ton yerfıstığı, bin ton rep veya kolza tohumları, 5 bin ton ayçiçeği tohumu, 2 bin ton hint yağı tohumu, 2 bin ton susam tohumu, 2 bin ton aspir, 200 ton yağlı tohum, 1500 ton çikolata ve kakao içeren diğer gıda müstahzarları’ ithal edilebilecek.

21 Ağustos 2020 tarihli Resmî Gazete’de yayınlanan Cumhurbaşkanı Kararnamesi’nde “Bolivarcı Venezuela Cumhuriyeti Menşeli Bazı Tarım Ürünleri İthalatında Tarife Kontenjanı Uygulanması Hakkında Karar” yayınlanmış. Karar’ın 2. Maddesi’nde taze peynir, eritme peynir ve diğer peynirler için tarife kontenjan miktarları belirtilmiş. 3. Madde’de ise şu ifadelere yer verilmiştir:

Gümrük Vergileri MADDE 3- 1 2 nci maddede yer alan tablodaki tarife kontenjanları çerçevesinde yapılacak ithalatta gümrük vergisi ile varsa Toplu Konut Fonu (CIF bedelinin %’si) veya varsa Tarım Payı Olarak Fona Ödenecek Euro (EUR) (karşılığı TL) (EUR/100 kg/net) 0 (sıfır) olarak; bunun dışında yapılacak ithalatta ise yürürlükteki İthalat Rejimi Kararı çerçevesinde anılan tablodaki ilgili madde için tespit edilen gümrük vergisi ile varsa Toplu Konut Fonu (CIF bedelinin %’si) veya varsa Tarım Payı Olarak Fona Ödenecek Euro (EUR) (karşılığı TL) (EUR/100 kg/net) uygulanır.

Bu doğrultuda, Cumhurbaşkanı Kararı ile Venezuela’dan yapılacak belirli bir miktardaki peynirde gümrük vergisinin kaldırıldığı görülmektedir.

Çiftçinin Yerli Tohumun Yasaklanıp İsrail Tohumuna Mecbur Edilmesi İddiası Doğru Mu?

Söz konusu iddia yerli tohumun satışının yasaklandığına dair iddialara dayanıyor. Ekşisözlük’te “Yerel Tohumun Yasaklanması” başlığı altında verilen haberde tarim.com.tr adlı internet sitesine verilen link görülüyor. “Yerli Tohumun Sonu” başlığıyla verilen haberde, “hükümet 2018’den itibaren sertifikasız tohum kullanan çiftçiye destek verilmeyeceğini açıkladı” şeklinde bilgi verilmiş. OdaTv’de ise Tarım Bakanlığı’nın yerel tohum satışını yasakladığı bilgisi verilmiş.

Teyit.org’un hazırladığı Tohum Dosyası bu iddiayı incelemiş, “5553 sayılı Tohumculuk Kanunu herhangi bir hapis cezası öngörmediği gibi, herhangi yerli bir tohumun kullanılmasını da yasaklamıyor” bulgusuna ulaşmıştır.

Bir diğer iddia ise Türkiye’nin İsrail tohumuna mecbur bırakıldığıdır. 2019 yılı ithalat rakamları dikkate alındığında Türkiye’nin İsrail ile olan tohum ithalatını ithalatçı diğer ülkelere oldukça az olduğu açıkça görülüyor.

Belli tohum türlerinde Moldova, Nijerya ve Rusya gibi ülkelerden yapılan ithalat 100 milyon doları aşarken tüm tohum türlerinde İsrail’den yapılan ithalat 11,5 milyon dolar seviyesinde. Bir başka deyişle, İsrail’den ithal edilen tohum Türkiye pazarında tekel olmaktan oldukça uzak.

Sonuç:

İddia KISMEN YANLIŞ

Facebook gönderisinde yazan iddialar kısmen yanlış. Yerli çiftçiden 1850 TL’ye buğday alındığı iddiası TMO verilerinde doğrulanabiliyor, aynı şekilde 25 Ağustos’ta TMO’nun ithal buğday aldığı bilgisi de doğru. Fakat, tam olarak ne kadara aldığına dair bir veriye ulaşmak mümkün değil, bu noktada uluslararası piyasalarda gümrük vergisi hariç buğdayın TL karşılığında yakın fiyatlara denk geldiği görülüyor. Yine Cumhurbaşkanı Kararı’na dayanarak Venezuela’dan peynir ithal edildiği bilgisine de ulaşılabiliyor. Fakat ne yerli tohumun yasaklandığı bilgisi ne de çiftçinin İsrail tohumuna muhtaç bırakıldığı bilgisi güvenilir kaynaklarla doğrulanamıyor.

Sonuç olarak;

Buğday fiyatları ve yerli tohuma dair iddialar