Uşak Şeker Fabrikası’nın Nuri Şeker'in Vasiyeti Nedeniyle Özelleştirilemediği İddiası Doğru mu?

→ Uşak Şeker Fabrikası,  Uşak Terakki Ziraat  Türk Anonim Şirketi (T.A.Ş.) tarafından Türkiye’nin ilk şeker fabrikası olarak 17 Aralık 1926’da işletmeye açılmış. 

→ Uşak Terakki-i Ziraat T.A.Ş öncülüğünde kurulan fabrikanın tek sahibi Nuri Şeker değil.

→ Uşak Şeker Fabrikası’nın özelleştirme sürecinin Nuri Şeker’e ait olduğu iddia edilen vasiyeti ile bir ilgisi bulunmadığı gibi böyle bir vasiyetin varlığına dair güvenilir herhangi bir kaynak da bulunmuyor.

Nuri Şeker'in, Uşak Şeker Fabrikası'nın özelleştirilmesini engelleyen bir vasiyet bıraktığı iddiası, 2022 yılında bir süre viral olmuştu. Aynı iddia bir süredir yine sosyal medya platformları üzerinden yaygınlık kazanmış durumda. İlgili paylaşımda da benzer bir iddia paylaşılmış ve Nuri Şeker’in vasiyeti ile ilgili bir iddiaya yer verilmiş. İddianın detaylarına geçmeden evvel Nuri Şeker’e dair kısa bir bilgi vermekte fayda var. 

Molla Ömer oğlu Nuri Şeker, Kırım'dan başlayarak Uşak'a kadar uzanan bir göç hikayesine sahip, çeşitli işlerle uğraşan bir aileye mensuptur. Aile, çiftçilikten hayvancılığa, halıcılıktan helvacılığa kadar birçok farklı meslekle uğraşmış, bu çeşitlilik Nuri Şeker'in çok yönlü biri olarak yetişmesine katkı sağlamış. Nuri Şeker, iş hayatında yenilikçi yaklaşımları ve çok yönlü çalışmalarıyla öne çıkmış. Osmanlı’nın son dönemlerinde pancar ziraatında demir pulluk kullanarak toprağı daha verimli sürme yöntemini geliştirmiş ve bu pulluklar, pancar kooperatifleri tarafından 'Nuri-1' ve 'Nuri-2' olarak adlandırılmış. 

Türkiye Şeker Fabrikaları (Türkşeker) internet sitesinde aktarıldığına göre Uşak Şeker Fabrikası’nın macerası, Celepzâde Abdullah Bey’in Almanya’da Uşak’ta yetişen çükündür dışında bir başka pancar türü olduğunu öğrenip tohumlarını Uşak’a getirmesiyle başlamış ve Nuri Bey de bu tohumlardan pekmez ve köpük helvası yaparak kazanç sağlamış. Bu başarı, Nuri Şeker’i bir şeker fabrikası kurma fikrine yönlendirmiş ve 1923 yılında, Uşak'taki birçok mahalli müteşebbisin de katılımıyla Uşak Terakki Ziraat Türk A.Ş’yi kurmuş. Uşak Şeker Fabrikası ise Uşak Terakki Ziraat Türk Anonim Şirketi (T.A.Ş.) tarafından Türkiye’nin ilk şeker fabrikası olarak 17 Aralık 1926’da işletmeye açılmış. Kısacası, halktan toplanan sermaye ile Uşak Terakki-i Ziraat T.A.Ş öncülüğünde kurulan fabrikanın tek sahibi Nuri Şeker değil.

Uşak Şeker Fabrikası, 1931 yılında Sanayi Maden Bankası’na devredilerek devletleştirilmiş. Devletleştirme süreci, fabrikanın iflas ettirildiği iddialarıyla dolu bir süreçtir ve bu süreçte yerel halkın hisselerinin gasp edildiği bile ileri sürülmüş. 1935 yılına gelindiğinde ise ayrı ayrı kurulan dört fabrika olan Alpullu, Uşak, Eskişehir ve Turhal üretim süreçlerinde koordinasyon sağlamak, teknik ve idari yönetimi kolaylaştırmak ve sermayelerini birleştirmek amacıyla Türkiye Şeker Fabrikaları A.Ş. adı altında birleştirilmiş.

Türkiye’de şeker fabrikalarının özelleştirilmesi, 1991 yılında bazı fabrikaların yönetim yetkisinin kaldırılmasıyla başlamış ve bu fabrikalar özel statüde üretim yapmaya devam etmiş. Uşak Şeker Fabrikası ilk olarak 2000 yılında özelleştirme kapsamına alınmış. 2018 yılında ise Özelleştirme İdaresi Başkanlığı'nın gerçekleştirdiği ihalelerle Türkiye Şeker Fabrikaları A.Ş.'ye ait 25 fabrikadan 10 tanesi özel sektöre devredilmiş. Ancak özelleştirilen fabrikalar içinde Uşak Şeker Fabrikası bulunmuyor. Son olarak 2021 yılında, Türkiye Şeker Fabrikaları A.Ş. Cumhurbaşkanlığı kararıyla özelleştirme kapsamından tamamen çıkarılarak Tarım ve Orman Bakanlığı'na bağlanmış. 

Nuri Şeker’in vasiyeti nedeniyle fabrikanın özelleştirilemediği iddiası ise gerçeği yansıtmıyor. Nuri Şeker, fabrikanın tek sahibi olmamış ve böyle bir vasiyet bırakmamış. Nuri Şeker’e ait olduğu iddia edilen vasiyete dair güvenilir herhangi bir kaynak bulunmuyor. 

Bu iddia, 2022 yılında Malumatfuruş tarafından da ele alınmış.