Dünya Tasarruf Günü

31 Ekim Dünya Tasarruf Günü, 1924 yılında Dünya Tasarruf Bankaları Enstitüsünün (World Savings Banks Institute-WSBI) kurulmasından bu yana, tasarruf ile ilgili bilinci arttırmak ve insanları tasarruf etmek konusunda teşvik etmek amacıyla seçilmiş özel bir tarih. Dünya Tasarruf Günü vesilesiyle, tasarruf konusunda Türkiye’deki yurtiçi tasarruflar konusunu inceleyen bir büten hazırladık.

Genel anlamıyla tasarruf, harcamalar sonrasında elde kalan gelir olarak tanımlanabilir. Tasarruflar hane düzeyinde olabileceği gibi, şirketler veya ulusal düzeyde de hesaplanabilir. Dünya Bankası verileri, 1974’ten bu yana yurtiçi (ulusal) tasarrufların GSYH içindeki payını takip etmemize olanak veriyor. Dünya ortalamasına bakıldığında 1974’den bu yana %22,8 ila %26,8 arasında değişen, dengeli denilebilecek bir GSYH/tasarruf oranı göze çarpıyor. Türkiye özelinde ise tasarrufların GSYH içindeki payı 1980’lerin ortalarına kadar %10’larda seyrederken bu dönemden sonra dünya ortalamasına yakın; %20-25 bandında bir tasarruf oranı söz konusu. 2015 itibariyle Türkiye’deki tasarruf oranı dünya ortalamasını yakalamış durumda.

Ancak Türkiye’nin ulusal düzeydeki tasarrufları birkaç yıl öncesine kadar bu oranların çok altında hesaplanmaktaydı. TÜİK 2016 yılında gerçekleştirdiği çalışmayla Birleşmiş Milletler İstatistik Bölümü (UNSD) tarafından güncellenen, 2008 Ulusal Hesaplar Sistemi’nin (System of National Accounts, SNA-2008) ve Avrupa Birliği İstatistik Ofisi (Eurostat) tarafından güncellenen, Avrupa Birliği Üye Ülkelerinde uygulanmaya başlayan 2010 Avrupa Hesaplar Sistemi’nin, (European System of Accounts, ESA-2010) Türkiye’de de uygulanması amacıyla baz yıl değişikliği ve geçmiş yılların güncellenmesini sağladı. Yeni yönteme göre 2009-2015 yılları yurtiçi tasarrufları tekrar hesaplanarak kamuoyuyla paylaşıldı. Dünya Bankası sitesinde yayınlanan veriler de bu yeni yöntemi dikkate alan oranları içerirken, Kalkınma Bakanlığı sitesinde eski yöntemle hesaplanan rakamlara ulaşmak mümkün. Kalkınma Bakanlığı rakamları Türkiye’de yurtiçi tasarruflarının 1998’den bu yana büyük oranda azaldığını gösteriyor.

TÜİK 2016 yılında yeni milli hesaplama yöntemini devreye sokmadan önce, örneğin 2010 yılı için ulusal tasarruf oranı %13,5 olarak hesaplanırken, yeni yöntemle oran %21,3 olarak belirlendi. Yurtiçi tasarruflarının düşüklüğü 2014-2018 Onuncu Kalkınma Planında da önemli bir sorun olarak ele alınıyor. Yurtiçi Tasarrufları Özel İhtisas Komisyonu Raporu 2000’li yılları yurtiçi tasarruflar açısından zor bir dönem olarak betimliyor. Rapor yurtiçi tasarruflarındaki azalmaya paralel olarak dış finansman bağımlılığının ve cari açığın büyümesiyle birlikte büyümenin sürdürülebilirliğinin tehlikeye girdiğini belirtiyor.