Nedir Bu Koronavirüs? Nasıl Yayılıyor? Neler Yapmalıyız?

16 Temmuz Perşembe (10:00) sabahı itibarıyla dünya genelinde toplam vaka sayısı 13,5 milyonu aşmış durumda. 13 Temmuz Perşembe günü toplam vaka sayısı 12,9 milyonu yeni aşmıştı. Vaka sayılarının en çok olduğu ülkeler sırasıyla ABD, Brezilya ve Hindistan. Toplam ölümler ise 584 bini aşarken ölümlerin en fazla olduğu ülkeler ise ABD, Brezilya ve Birleşik Krallık.

15 Temmuz tarihinde son 24 saat içinde en çok vaka bildiren ülkeler ise sırasıyla ABD, Brezilya ve Hindistan oldu. 2,5 ayı aşkın süredir Avrupa kıtasında yeni vaka sayılarında görece düşüş ve önlemleri gevşetme söz konusu olurken ABD, Brezilya, Hindistan, Güney Afrika Cumhuriyeti, Meksika, Rusya, Kolombiya, Arjantin, Peru ve Bangladeş günlük en çok yeni vaka tespit edilen ülkeler arasında yer alıyor.

Dünya Sağlık Örgütü geçtiğimiz hafta yeni kanıtlar sebebiyle virüsün havada tutunma özelliği olup olmadığını yeniden değerlendirmeye aldı. DSÖ, şimdiye kadar virüsün ancak damlacıklarla insandan insana bulaştığını söylemişti. Eğer virüs havada tutunabiliyorsa, özellikle kapalı alanlar için yeni kurallar getirilmesi gerekecek. Bunun yanı sıra, DSÖ tarafından yapılan açıklamalarda pandeminin global anlamda pik noktasına henüz ulaşmadığı belirtiliyor.

ABD: 3.499.291 vaka, 137.419 ölüm

15 Temmuz’da 71.750 yeni vaka ve 1.001 ölüm ABD’de vaka sayılarındaki yükseliş devam ediyor ve toplam vaka sayısı 3 milyonu aşmış durumda. 10 ve 15 Temmuz tarihlerinde ülkede şimdiye kadar gözlemlenen en yüksek yeni vaka sayısı tespit edildi. Bu sayılar aynı zamanda herhangi bir ülkede bir günde tespit edilen en yüksek yeni vaka değerleri. 30 Haziran tarihinden beri 45 binin üzerinde yeni vaka tespit ediliyor. Ancak günlük ölümlerde düşüş trendi söz konusu olmasına rağmen 15 Temmuz tarihinde günlük ölüm sayısı haziran ayı başından beri ilk defa 1.000’in üzerine çıktı. New York Times’ın haberine göre toplam 30 eyalette vaka sayılarında artış gözleniyor. Kaliforniya eyaletinde 14 Temmuz’da 11 binin üzerinde yeni vaka tespit edildi ve eyalette önlemlerin gevşetilmesi durduruldu. Buna rağmen, Trump yönetimi okulların önceden belirlenen normal tarihlerinde açılmasını planlıyor. Ayrıca ABD geçtiğimiz hafta itibarıyla Dünya Sağlık Örgütü’nden resmen çekildi. Yarıca Oklahoma valisi Kevin Stitt de koronavirüs testinin pozitif olduğunu açıkladı.

Brezilya: 1.966.748 vaka, 75.366 ölüm

15 Temmuz’da 39.705 yeni vaka, 1.261 ölüm

Brezilya’da günlük yeni vaka sayılarında günlük farklılıklar haricinde yükseliş trendi devam ediyor. Toplam vaka sayısı 2 milyona yaklaşıyor. Günlük ölüm sayıları ise günlük farklılıklar haricinde stabil seviyelerde. Salgın süresince sosyal mesafe ve karantina kurallarını protesto eden Başkan Bolsonaro, aynı zamanda ülkenin sağlık bakanları ile tartışmalarıyla da gündeme gelmişti. Bunun yanı sıra, Başkan Bolsonaro 7 Temmuz tarihinde Covid-19 pozitif olduğunu açıklamıştı. Bolsonaro’nun testinin 15 Temmuz tarihinde halen pozitif olduğu açıklandı.

Yapılan bir araştırmaya göre Brezilya’da nüfusun %4’ünün virüse karşı antikor geliştirdiği düşünülüyor. Bu sonuç toplam enfekte olan kişi sayısının resmî sayılardan daha fazla olduğuna da işaret ediyor. Bunun yanı sıra, Başkan Bolsonaro, ülkenin yerlilerine içme suyu, dezenfektan ve hastane yatağı garantisi sağlayacak yasa tasarısını veto etti. DSÖ’nün açıklamasına göre Brezilya, en fazla vaka artışı gözlemlenen ülkelerde baş sıralarda yer alıyor.

Rusya: 745.197 vaka, 11.753 ölüm

15 Temmuz’da 6.422 yeni vaka, 156 ölüm

Rusya’da yeni vaka sayıları yaklaşık haziran ayı ortasından beri stabil bir seyir izliyor. Ancak günlük ölümlerde gün bazında büyük farklılıklar söz konusu. Başkan Vladimir Putin, geçtiğimiz haftalarda yaptığı açıklamada ülkede pik döneminin atlatıldığını belirtmişti. Moskova Belediye Başkanı Yardımcısı Anastasia Rakova’nın yaptığı açıklamaya göre 16 Temmuz tarihinden itibaren Moskova’da koronavirüs testi bütün sakinler için bedava olacak. Türk Hava Yolları, sitesinde yer alan bilgilere göre, Rusya’da 6 şehir ve Türkiye arasındaki uçuşları 1 Ağustos tarihinde yeniden başlatacak. Putin, yaptığı bir konuşmada Avrupa ülkelerinin sınırlarını Rusya’ya ne zaman açacağının henüz belli olmadığını söylemişti. Bunun yanı sıra, Rusya artık yurtdışından gelenlere 14 gün karantinayı zorunlu tutmuyor. Sağlık Bakanı Mikhail Murashko, koronavirüs önceki yaşama Şubat 2021’den önce dönülemeyeceğini söyledi.

Birleşik Krallık: 293.469 vaka, 45.138 ölüm

15 Temmuz’da 538 yeni vaka, 85 ölüm

Birleşik Krallık’ta günlük yeni vaka ve ölümlerde düşüş trendi söz konusu. Ülkedeki bar, restoran, sinema ve kuaförlerin 4 Temmuz itibarıyla açıldı. İngiltere’de 13 Temmuz itibarıyla güzellik salonları, spalar ve dövme salonları 4 aydan sonra ilk kez müşteri kabul etmeye başladı. Sağlık yetkilileri ise önlemler gevşetilirken ikinci dalga riskinin yeterince dikkate alınmadığından şikayetçi. Sağlık Bakanı Matt Hancock, her hafta 100’e yakın lokal yayılmalar gözlemlendiğini ve bunlara özel hedef bazlı kısıtlamalar getirdiklerini söyledi. Maliye Bakanı Rishi Sunak, ülkede şimdiye kadar görülmüş en şiddetli resesyonlardan birinin yaklaştığını ve en sert etkilerinin ise işsizlik alanında olacağını belirtti. Ülkede salgının etkili olduğu mart ve haziran ayları arasında yaklaşık 649 bin kişinin işini kaybettiği görülüyor. Bakan Sunak tarafından 30 milyar pound değerinde yeni bir destek paketi açıklandı. Vakaların artmasıyla karantina uygulamalarının ve sıkı önlemlerin tekrar arttığı Leicester şehrine ise ek bir finansal yardım yapılmaması eleştiri sebebi oldu. İskoçya ise İspanya’dan gelen ziyaretçilere 14 gün karantina uygulayacak.

İspanya: 257.494 vaka, 28.413 ölüm

15 Temmuz’da 875 vaka, 4 ölümİspanya’da günlük yeni vaka ve ölüm sayılarındaki düşüş devam ediyor. 21 Haziran’dan itibaren Schengen bölgesi için sınırların açıldı. İspanya ve Portekiz kara sınırları da 1 Temmuz itibarıyla açıldı. Avrupa Birliği ile birlikte kararlaştırılan diğer ülkelerden ziyaretçilere de sınırlar 1 Temmuz’dan itibaren açık. Galiçya bölgesinde artan vakalar sebebiyle karantina uygulamaları ise tekrar başlatıldı. Katalunya bölgesinde vakaların artışı nedeniyle 6 yaş üzeri kişiler içinde kamuya açık alanlarda maske kullanımı zorunlu hale getirildi. Ülkede koronavirüs sebebiyle hayatını kaybedenler için Kral Felipe öncülüğünde anma törenleri düzenleniyor. Törenlere İspanyol politikacılar ve Avrupa’dan yetkililer katılıyor.

İtalya: 243.506 vaka, 34.997 ölüm

15 Temmuz’da 162 yeni vaka, 13 ölüm

İtalya’da günlük yeni vaka ve ölüm sayılarındaki düşüş trendi devam ediyor. Ülkede gece kulüplerinin 14 Temmuz’a, okulların ise 1 Eylül’e kadar açılmaması kararlaştırılmıştı. Şehirler arası ulaşım ise haziran ayı başından beri mümkün. Ülkede koronavirüs sebebiyle açıklanan ekonomik destek paketlerinin şirketlerin yalnızca %30’una ulaşması eleştiriliyor.

Fransa: 210.568 vaka, 30.123 ölüm

15 Temmuz’da 416 yeni vaka, 20 ölüm

Fransa’da günlük yeni vaka ve ölümlerdeki düşüş devam ediyor. Ülkenin sınırları üç ayın ardından Schengen bölgesi için açılırken, sınırların başka bölgelerden gelenlere ise 1 Temmuz’da açıldı. Louvre müzesi 16 haftanın ardından, sosyal mesafe ve maske tedbirleri ile tekrar açıldı. Sağlık yetkilileri ise maskelerin bütün kapalı alanlarda zorunlu olması gerektiğini ve normale dönüş algısının yanıltıcı olduğunu belirtiyor.

Almanya: 200.890 vaka, 9.080 ölüm

15 Temmuz’da 486 yeni vaka, 4 ölüm

Almanya’da günlük yeni vaka ve ölüm sayıları düşük seviyelerde seyrediyor. Günlük ölümler 10 gündür 10’un üzerine çıkmadı. Günlük yeni vakalar ise haziran başındaki seviyelerden daha yüksek, ancak stabil seviyelerde. Yapılan bir araştırmaya göre, aşı yaptırmaya istekli olanların oranı nisandaki %70 değerinden haziran ayında %61’e düştü. Koronavirüs aşısında klinik testlere katılmak isteyenlerin sayısının ise 4 bin olması araştırmacılar için "umut verici" olarak nitelendirildi.

Hindistan: 968.857 vaka, 24.914 ölüm

15 Temmuz’da 32.682 yeni vaka, 614 ölüm

Hindistan’da günlük yeni vaka ve ölüm sayılarındaki yükseliş devam ediyor. Ülkede 15 Temmuz tarihlerinde ülkede şimdiye kadarki en yüksek günlük yeni vaka sayısı tespit edildi. Ülkede neredeyse her gün rekor sayıda yeni vaka tespit edildiğinden, pik dönemine henüz girilmediği söylenebilir. Devlet destekli Hindistan Tıbbi Araştırma Konseyi, ülkenin pik dönemine temmuz veya ağustos aylarında girmesinin muhtemel olduğunu açıklamıştı. Hindistan, haftalardır yeni vaka sayısı açısından dünya genelinde Brezilya ve ABD’nin ardından ilk 3 sırada yer alıyor. Şehirde bazı oteller, hastane kapasitelerinin yetersizliği nedeniyle Covid-19 hastanelerine çevrilmişti. Ülkede okulla, şehirlerdeki metrolar, sinemalar, spor salonları ve yüzme havuzları kapalı. Kamu alanlarında maske takmak zorunlu ve kalabalık grupların toplanması yasak. Ülkede vaka sayılarındaki artış devam ederken, ortaya çıkan yüksek sayıda medikal atıkların ise çöp toplayıcıların hayatını riske attığı gündem oldu.

İran: 264.561 vaka, 13.410 ölüm

15 Temmuz’da 2.388 yeni vaka, 199 ölüm

Mart sonundan nisan sonuna kadar geçen sürede günlük yeni vaka sayılarında oldukça düşüş yaşanan İran’da vakalar mayıs başından beri artış göstermişti. Mayıs başından beri günlük yeni vaka sayısı 4 kat kadar armış durumda. Son haftalarda yeni vaka sayıları stabil bir şekilde seyrediyor. Yapılan testlerde sonucun pozitif çıkma oranının Haziran’da %14’e yükseldiği söyleniyor. Günlük ölümlerde de artış söz konusu. 9 ve 13 Temmuz tarihlerinde ülkede bir günde yaşanan en çok can kaybı, 221 ve 203, meydana geldi. Haziran ayı ortasından beri günlük ölümler yüzün altına düşmedi. Bu durum en son pandeminin ilk etkili olduğu mart ayında görülmüştü. Vakaların en çok olduğu şehirler ise Kum ve Tahran. Hükümet vakalardaki artışın test yapılma kriterlerinin genişletilmesi olduğunu savunurken, bazı kesimler ise erken ve hızlı normalleşme politikalarını eleştiriyor.

Meksika: 317.635 vaka, 36.906 ölüm

15 Temmuz’da 7.051 yeni vaka, 836 ölüm

Meksika’da günlük yeni vaka sayılarındaki artış trendi devam ediyor. Günlük ölümlerde ise günlük büyük farklılıklar gözlemlenirken henüz bir düşüş söz konusu değil. Ülkedeki toplam vaka sayısı ise Birleşik Krallık’takini geçmiş durumda. Bunun yanı sıra ülke, toplam ölüm sayısı bakımından İtalya’yı geçerek 4. sıraya yükseldi. 10 ve 15 Temmuz tarihlerinde ise ülkede şimdiye kadar bir günde gerçekleşen en yüksek vaka sayıları tespit edildi. Meksika’da alınan önlemlerin yeterince sıkı olmaması ve ekonominin çok erken açılması eleştirilere sebep olmuştu. Ülke genelinde hastane yataklarının %46’sının, solunum cihazı desteği bulunan yatakların ise %37’sinin dolu olduğu açıklandı. Ülkede en çok vakaların bulunduğu şehirler ise Mexico City, Tabasco, Puebla ve Veracruz. Sağlık yetkilileri koronavirüsün etkilerinin Meksika’da Mart veya Nisan 2021 tarihine kadar sürebileceğini düşünüyor. Bunun yanı sıra, Başkan Andres Manuel Lopez Obrador, ülkenin salgınla mücadelesi konusunda optimist olduğunu söyledi ve insanları alarma sevk ettiği için medyayı suçladı.

Peru: 337.751 vaka, 12.417 ölüm

15 Temmuz’da 3.857 yeni vaka, 188 ölüm

Ülkede günlük yeni vaka ve ölüm sayıları haziran ayı sonlarından beri görece stabil seviyelerde. Ülke geçtiğimiz günlerde toplam vaka sayısı açısından Birleşik Krallık’ı geride bıraktı. Peru, aynı zamanda Brezilya’nın ardından virüsten en çok etkilenen ikinci Güney Amerika ülkesi. Ülkede yurt dışı uçuşlarının ise 15 Temmuz’da açılması planlanıyor. Ölüm sayısının artmaya devam etmesinin sağlık sisteminin bu krize yeterince hazırlanamaması olduğu düşünülüyor. Ülkede 1 Temmuz’dan itibaren dükkanlar %50 kapasiteyle, restoranlar ise %40 kapasiteyle çalışıyor. Bunun yanı sıra, krizle mücadele için yeni bir sağlık bakanı göreve atandı.

Şili: 321.205 vaka, 7.186 ölüm

15 Temmuz’da 1.712 yeni vaka, 117 ölüm

Şili’de haziran ayı ortasından beri günlük yeni vaka sayılarında düşüş trendi söz konusu. 15 Temmuz tarihinde ülkede mayıs ayı ortasından beri en düşük yeni vaka sayısı tespit edildi. Günlük ölümlerde ise gün bazında farklılıklar yaşanıyor. Şili, Brezilya ve Peru’nun ardından Güney Amerika bölgesinde virüsten en kötü etkilenen 3. bölge sayılıyor. Şili dünyada toplam vaka açısından 6. sırada. Bunun yanı sıra, Codelco isimli bakır madenciliği şirketinde 3 bini aşkın koronavirüs vakası görülmesi ise endişe yarattı. Geçtiğimiz hafta Başkan Sebastian Pinera tarafından 1,5 milyar dolar değerinde yeni bir ekonomi destek paketi açıklandı. Bunun yanı sıra, ülkede koronavirüsle enfekte olan kişilerin tespit edilmesi için köpeklerin eğitilmesi için çalışmalar yapılıyor. Başarılı olunursa, köpeklerin kalabalık istasyon ve havaalanlarında kullanılması planlanıyor.

Türkiye’de görülen ilk koronavirüs vakası, 11 Mart 2020 Çarşamba günü 00:53 sularında Sağlık Bakanı Fahrettin Koca tarafından düzenlenen bir basın açıklamasında duyurulmuştu. Koronavirüs kaynaklı ilk ölüm ise 17 Mart 2020 günü yine Bakan Koca tarafından “Koronavirüsle mücadelemizde bugün ilk kez bir hastamı kaybettim.” açıklamasıyla bildirilmişti. Türkiye'de sürecin nasıl ilerlediğine bir diğer koronavirüs bültenimizde ayrıntılı olarak bakmak mümkün.

Genel: 215.940 vaka, 5.419 ölüm, 197.733 iyileşme

15 Temmuz 2020 947 vaka, 17 ölüm, 1.013 iyileşme

15 Temmuz Çarşamba akşamı açıklanan sayılara göre gün içinde 42 bin 320 test yapıldı ve 947 yeni vaka tespit edildi. Fahrettin Koca, binden az vaka görülen ikinci gün olduğunu vurguladı. Son 24 saat içinde 17 kişi hayatını kaybederken toplam ölümler 5 bin 419’a ulaştı. Gün içinde 1.013 kişinin iyileşmesiyle toplam iyileşme sayısı 197 bin 733’e yükseldi. Yoğun bakımdaki hasta sayısı 1.206, entübe hasta sayısı ise 401 olarak açıklandı. Bakan Koca, yaptığı paylaşımda Malatya, Trabzon, Kilis, Yalova, Bayburt ve Ardahan illerinde 3 gündür pnömoniye rastlanmadığını belirtti.

Türkiye'de toplam vaka, ölüm ve iyileşme sayıları gün gün şu şekilde:

Son birkaç aydır koronavirüs hem dünya hem ülke gündeminde birinci sırada yer alıyor. Hastalığın 100’ün üzerinde ülkede görülmesi ve 4.000’i aşkın kişinin ölümüyle sonuçlanması tüm dünyada büyük bir endişe yaratırken doğru bilginin önemi de bir kez daha gündeme geldi. Peki, koronavirüs ve neden olduğu koronavirüs hastalığı nedir?

Koronavirüsler, hayvan kaynaklı olup hayvanlardan insanlara bulaşarak hastalık yapabilen bir virüs ailesi. 2003’te Çin’de misk kedilerinden bulaşan SARS-CoV isimli ve 2012’de Suudi Arabistan’da tek hörgüçlü develerden bulaşan MERS-CoV isimli virüsler, salgın hastalıklara neden olduğunu bildiğimiz koronavirüslerin başında geliyor.

Gündemde yer alan “yeni tip koronavirüs”, insanlara bulaştığı bilinen yedinci koronavirüs olmakla birlikte bugüne kadar insanlara bulaşmamış ancak hayvanlarda saptanan birçok koronavirüs de bulunuyor. Koronavirüslerin insanlarda neden olduğu hastalıklar, basit soğuk algınlığından ağır akut solunum sendromuna kadar değişkenlik gösterebiliyor.

Yeni tip koronavirus ilk kez 31 Aralık 2019’da Çin’in Hubei eyaletinin Vuhan kentinde “nedeni bilinmeyen pnömoni vakası” olarak ortaya çıktı. 7 Ocak 2020’ye gelindiğinde, “daha önce insanlarda tespit edilmemiş yeni bir koronavirüs” olarak tanımlandı. 12 Şubat 2020 günü ise Dünya Sağlık Örgütü (WHO), bu yeni tip virüse “SARS-CoV2” resmi ismini verirken virüsün neden olduğu hastalık da “koronavirüs hastalığı 2019” (COVID-19) olarak adlandırıldı.

Söz konusu virüs, SARS olarak bildiğimiz Şiddetli Akut Sendromu’na neden olan SARS-CoV isimli virüsün yakın bir akrabası. Yeni tip koronavirüsün ilk enfeksiyonu, Vuhan kentinde bulunan canlı hayvan marketinde henüz belirlenemeyen bir hayvandan kaynaklanmakla birlikte, bir salgın haline gelmesi insandan insana geçişiyle mümkün oldu.

Virüsün damlacık yoluyla bulaştığı tahmin ediliyor. Virüse sahip kişinin konuşurken, öksürürken ya da hapşırırken çevresine saçtığı damlacıklar; çevresindeki kişilere ağız ya da burun yoluyla bulaşıyor. Aslında söz konusu damlacıklar gezmek için çok ağır olduğundan virüsün bu yolla yayılabilme mesafesi yaklaşık bir metre kadar. Bu nedenle virüs genelde yakın temasta bulunan kişiler arasında yayılıyor.

Virüsün bulaştırıcılık süresi ve nesnelerin yüzeyinde ne kadar hayatta kalabildiği henüz bilinmiyor. Bu yüzden COVID-19 hastalığına sahip kişilerin dokunduğu alanların/yüzeylerin düzenli olarak temizlenmesi öneriliyor.

Koronavirüs hastalığının tehdit ettiği ağır risk altındaki grupta, yaşlılar ve daha önceden hastalığı bulunan (yüksek kan basıncı, kalp hastalıkları, akciğer rahatsızlıkları, kanser ve diyabet gibi) bireyler bulunuyor.

Kuluçka süresi, virüse yakalanılan andan, hastalığın belirtilerinin ortaya çıktığı zamana kadarki süreci niteliyor. WHO’nun resmi web sitesinde yer aldığı üzere çoğu tahmine göre, hastalığın kuluçka süresi 1 ile 14 gün arasında değişiyor. En yaygın kuluçka süresi ise beş gün kadar.

WHO’nun ve Sağlık Bakanlığı’nın yaptığı açıklamalara göre koronavirüs hastalığının en sık rastlanan belirtileri şu şekilde sıralanıyor:

Şiddetli olgularda ise zatürre, solunum ya da böbrek yetmezliği görülebiliyor ve ölümle sonuçlanabiliyor.

WHO’nun yaptığı açıklamaya göre, her altı COVID-19 hastasından birinde hastalık belirtileri ciddi bir şekilde görülüyor ve solunum zorluğu gözlemleniyor. Bu belirtilerin görüldüğü kişilerde hastalığı teşhis etmek içinse PCR isimli moleküler testler kullanılıyor.

Virüse karşı etkili bir ilaç için bilimsel araştırmalar sürse de ilaç henüz bulunamadı. Bu nedenle COVID-19’un doğrudan bir tedavisi yok. Ancak hastanın genel durumuna göre destekleyici bakım tedavisi uygulanıyor. Bununla birlikte hastalığın önlenebilmesi için aşı çalışmalarına da başlandı ancak uzmanlar, aşı geliştirmenin uzun ve maliyetli bir süreci olduğunun altını çiziyor. COVID-19 aşısının en iyi ihtimalle 12 ile 24 ay arasında üretilmesi bekleniyor.

Dünya Sağlık Örgütü başta olmak üzere birçok sağlık kuruluşu COVID-19’dan korunmak için belli başlı yöntemler sıralıyor. Bunlar:

Özellikle sık sık ve doğru bir şekilde el yıkamanın virüsten korunmada en etkili metot olduğu vurgulanıyor. Bunun haricinde uzmanlar, salgın öncesinde ve sırasında kişilerin kendilerini sosyal ilişkilerinden sınırlandırmalarının da hastalığa karşı iyi bir önlem olabileceğini düşünüyor. Bu sınırlandırma “sosyal mesafelendirme” olarak da anılıyor. Ayrıca bireylerin bu süreçte el sıkışmak yerine dirsek tokuşturmak veya uzaktan selamlaşmak gibi “bireysel kalkanlama” yöntemlerine başvurması da öneriliyor.

Bunun yanı sıra, hasta bireylerin mümkün olduğunca dışarı çıkmaması istenirken dışarı çıkmak zorunda kalan hastaların maske takmalarının önemli olduğu vurgulanıyor.

Pandemi, en basit tabirle dünyada birçok ülkede ve kıtada eşzamanlı ve çok yaygın olarak çok fazla sayıda insanı tehdit eden bir salgın olarak tanımlanıyor. Uluslararası Sağlık Düzenlemelerine göre bir yaygın hastalık için yapılabilecek en yüksek sınıflandırma da yine pandemi. WHO’nun tanımına göre ise bir hastalığın pandemi ilan edilmesi için hastalığın

gerekiyor. Örneğin 2009 yılında "domuz gribi" de pandemi ilan edilmişti.

Bazı bilim insanları ve CNN gibi büyük medya kuruluşları bir süredir koronavirüs hastalığı için pandemi ifadesini kullanıyor olsa da Dünya Sağlık Örgütü, uzunca bir süre COVID-19’u pandemi yerine “bulaşıcı hastalıklar serisi (series of epidemic)” olarak tanımladı. Ancak 11 Mart 2020 Çarşamba akşamı WHO Genel Direktörü Dr. Ghebreyesus’un yaptığı açıklamayla birlikte COVID-19, pandemi yani “küresel salgın” ilan edildi.

Böylelikle COVID-19, koronavirüsten kaynaklı ilk pandemi olarak tarihe geçti. Bu ilanla birlikte WHO’nun beklentisi, ülkelerin koronavirüs salgınına yönelik en üst düzey önlemleri alması ve gereken tüm sağlık hizmetlerini sağlaması.

Çin dışında bildirilen ilk vaka, 13 Ocak 2020’de Tayland’ta 61 yaşında Çinli bir kadının hastalığıydı. İkinci vaka ise 30’lu yaşlarda bir erkek olup 14 Ocak 2020’de Japonya Sağlık Bakanlığı tarafından bildirildi. Her iki hastanın da yakın zamanda Vuhan kentini ziyaret ettiği öğrenildi.

20 Ocak 2020’ye gelindiğinde COVID-19; Tayland, Japonya ve Güney Kore’ye çoktan sıçramıştı ve vakaların her biri Çin kaynaklıydı. ABD’de ise ilk vaka, 20 Ocak günü Washington eyaletinde yakın zamanda Vuhan kentini ziyaret eden 35 yaşındaki bir erkekte görüldü. 23 Ocak günü ise Vuhan kenti karantinaya alınarak şehre giriş çıkışlar tamamen yasaklandı.

Öte yandan Avrupa’da ilk vaka 24 Ocak 2020’de Fransa’da görüldü. Hastanın Çin seyahat öyküsü olduğu yetkililer tarafından bildirilirken benzer şekilde, 28 Ocak günü Almanya’da ortaya çıkan ilk vakanın da Çin seyahat öyküsü bulunuyordu. Tüm bu gelişmelerin ardından Dünya Sağlık Örgütü, 30 0cak 2020 günü Küresel Halk Sağlığı Krizi (PHEIC) ilan etti. Bu ilan için sağlanması gereken üç şart bulunuyor:

İlanı izleyen haftalarda birçok ülke Çin’den gelen yolculara yönelik kontrollerini artırdı ve birçok büyük havayolu şirketi Çin’den gelen ve Çin’e giden uçuşlarını erteledi. 4 Şubat 2020 günü ise Diamond Princess isimli gemide ilk kez yeni tip koronavirüs vakası tespit edildi ve ardından gemi karantinaya alındı. 3 Mart 2020 itibarıyla gemide tanımlanan vaka sayısı 696’ya yükselirken bugüne kadar bu vakaların yedisi ölümle sonuçlandı.

İran’da ise ilk yeni tip koronavirüs vakası 19 Şubat günü duyuruldu. İlk iki vaka, İran’ın Kum kentinde görülürken bunu izleyen günlerde İran’da hastalık çok hızlı bir şekilde yayıldı. COVİD-19 vakalarının İran’da hızlı bir şekilde artması ve parlamento üyeleri arasında da yayılması büyük endişe yarattı. Örneğin koronavirüse ilk yakalanan isimlerden biri İran Sağlık Bakanı yardımcısı Herirçi iken dini lider Hamaney’in danışmanı Mirmuhammedi, koronavirüs hastalığı nedeniyle hayatını kaybedenler arasında bulunuyor.

Bunun yanı sıra, 22 Şubat 2020’de İtalya’da COVID-19 kaynaklı ilk ölüm gerçekleşti. Ülkenin kuzeyinde bulunan Lombardiya bölgesinde yaşanan ani vaka artışı da yine şubat ayı sonuna denk düşüyor. Bu ani artışı izleyen günlerde İtalya’da yeni vakalar, ortaya çıkan ilk vakalardan farklı olarak yerel bir şekilde -yurt dışına çıkmamış kişilerden bulaşarak- yayılmaya başladı. Bunu takip eden günlerde Avrupa’nın birçok yerinde İtalya’dan gelen yolcularda COVID-19’a rastlandı.

Güncel olarak İtalya, Çin’den sonra en çok vakanın ve ölümün gerçekleştiği ülke konumunda. Bu nedenle geçtiğimiz günlerde ülke tamamen karantina altına alındı. İtalya’da üniversiteler de dahil olmak üzere tüm okulların kapanması ve bütün etkinliklerin iptaliyle birlikte sosyal yaşam neredeyse tamamen durdu.

Latin Amerika’da görülen ilk COVID-19 vakası ise 26 Şubat günü Brezilya’da görüldü. Yetkililer bu ilk vakanın, İtalya’ya seyahat öyküsü bulunan 61 yaşındaki Brezilyalı bir erkek olduğunu açıkladı.

WHO’nun verilerine göre onaylanmış toplam vaka sayısı (16.03.2020 saat 11:14 itibarıyla) 153.648 iken COVID-19 kaynaklı toplam ölüm sayısı 5.746 oldu. Bununla birlikte 12 Mart Perşembe günü koronavirüs vakası görülen ülke sayısı 117 iken 16 Mart Pazartesi sabahı itibarıyla bu sayı 130’u aştı. Güncel olarak vakaların %52,8’i Çin’de bulunuyor ancak bu oran 12 Mart Perşembe günü %68 idi. Yani koronavirüs, Çin dışında büyük bir hızla yayılmaya devam ediyor.

Örneğin İtalya’da durum gittikçe kötüleşiyor. Bu bağlamda İtalya’da 12 Mart Perşembe günü yaklaşık 12.500 olan vaka sayısı 21.157’ye çıktı. Güncel olarak dünya genelindeki toplam COVID-19 vakalarının %13,8’i İtalya’da bulunuyor. Bu oran geçtiğimiz Perşembe günü %10 idi. İtalya’da COVID-19 kaynaklı ölüm sayısı ise 1.441’e ulaştı.

Bununla birlikte vaka sayısının en yüksek olduğu üçüncü ülke yine İran. An itibarıyla İran’da toplam 12.729 koronavirüs vakası mevcut, bu da dünya genelindeki toplam koronavirüs vakalarının %8,3’ünün İran’da görüldüğü anlamına geliyor. Bu oran 12 Mart Perşembe günü, %7,2 seviyesindeydi. İran’da ölümle sonuçlanan vaka sayısı ise 608.

COVID-19 vakasının en çok görüldüğü dördüncü ülkeyse hala Güney Kore. Güncel olarak Güney Kore’de 8.162 vaka bulunuyor, bu da toplam vakaların yaklaşık %5,3’ünü oluşturuyor. Güney Kore’de bu oran, 12 Mart günü %6,3 idi. Bu oransal düşüş, Güney Kore’nin vaka sayısındaki artış hızını yavaşlatabilmesinden kaynaklanıyor. Bununla birlikte Güney Kore’de ölen toplam COVID-19 hasta sayısı ise 75.

Bugüne kadar dünya genelindeki toplam koronavirüs vakalarının 5.746’sı ölümle sonuçlandı. Bu doğrultuda dünya genelinde COVID-19 kaynaklı ölüm oranı hala %3,7. Bir başka deyişle 12 Mart Perşembe gününden bu yana dünya genelindeki ölüm oranında bir değişiklik söz konusu değil. Ancak ülke bazında değerlendirilecek olursa özellikle İtalya’da gerçekleşen yaklaşık %7’lik ölüm oranı, durumun ne kadar ciddi olduğunu gözler önüne seriliyor. İran’da gerçekleşen COVID-19 ölüm oranı %4,8 iken en çok vakanın görüldüğü dördüncü ülke olan Güney Kore’de ölüm oranı %0,9.

Bunun yanı sıra, Hopkins Üniversitesi’nin Sistem Bilimi ve Mühendisliği Merkezi’nin (CSSE) derlediği verilere göre, 12 Mart Perşembe günü yaklaşık 68 bin olan iyileşen COVID-19 hasta sayısı, 16 Mart Pazartesi sabahı itibarıyla 77 bini aştı. Bu doğrultuda iyileşen COVID-19 hastalarının toplam vakalar içindeki oranı %45,6 oldu. Bu oran geçtiğimiz Perşembe günü (12.03.2020) %54 idi. İyileşen hastaların 67.843’ü Çin’de, 4.590’ını İran’da ve 2.335’i İtalya’da bulunuyor.

Sağlık Bakanı Fahrettin Koca, 11 Mart 2020 saat 00:30’da koronavirüse dair basın açıklaması yapacağını duyurmuş ve yaklaşık yarım saatlik bir gecikmeyle 00:53 sularında gerçekleştirdiği basın açıklamasında Türkiye’de görülen ilk koronavirüs vakasını “üzücü ama korkutucu olmayan bir haber” olarak kamuoyuna bildirmişti.

Bakan Koca, söz konusu hastanın yüksek ateş ve öksürük şikayetiyle hastaneye başvuran Türkiye Cumhuriyeti vatandaşı bir erkek olduğunu belirtirken hastanın virüsü Avrupa teması üzerinden aldığını açıkladı. Hastanın aile bireylerinin ve yakın çevresinin şüpheli kabul edildiğini söyleyen Koca, hastanın ve şüphelilerin karantinaya alındığını ve tamamen izole edildiklerini dile getirdi.

Bununla birlikte Bakan Koca, hasta mahremiyetini gerekçe göstererek hastaya ilişkin detayların açıklanmasının uygun olmadığını belirtip Türkiye’de bildirilen ilk COVID-19 hastasının kaç yaşında olduğu, hangi ilde ve hastanede karantinaya alındığı ya da hangi Avrupa ülkesiyle seyahat öyküsü olduğu gibi bilgileri kamuoyuyla paylaşmadı. Detaylara ilişkin soruları cevapsız bırakan Koca, ilk vakayı duyurmak için sabahı beklemeyip gece yarısı basın toplantısı düzenlediğini söyleyerek bu bağlamda süreci şeffaf bir şekilde yürüttüğünü öne sürdü.