Pandemi Sonrasında Çalışan Halleri: Sesli ve Sessiz İstifalar

Sessiz istifa olarak Türkçeye çevrilen “Quiet Quitting” son zamanlarda sosyal medyada sıkça kullanılan bir terim. İlk olarak gündeme 20’li yaşlarındaki Zaid Khan isimli TikTok kullanıcısının sessiz istifa terimini bir video ile anlatması ve videonun 3,5 milyondan fazla izlenmesiyle geldi. 

Sessiz istifa basit olarak çalışanın tanımlı işinin asgari gerekliliklerini mesai saatleri içerisinde bitirmeye odaklanmasını ve  işi geliştirmeye yönelik herhangi bir inisiyatif almayı tercih etmemesini niteleyen bir kavram. Bu durumun bir kavram eşliğinde gündeme üst sıralardan girmesinin nedeni ise pandemi sonrası bireylerin çalışma hayatlarıyla kurduğu ilişkideki değişimde saklı. Kavramın sosyal medyada bu denli ses getirmesi sessiz istifanın nitelediği durumların çok farklı ülkelerde çalışanların tecrübeleriyle uyum gösterdiğinin güçlü bir kanıtını oluşturuyor.

Pandemi sonrası çalışma hayatıyla ilgili gündeme giren ilk kavram da sessiz istifa olmamıştı. Microsoft’un yaptığı bir çalışmada 2021’in başlarında küresel düzeyde çalışanların %41’inin işlerini bırakmayı düşündüğünü ortaya koymuştu. 2021’in ikinci yarısındaki veriler de çalışanların bu düşüncelerini gerçekleştirdiğini gösteriyor. Haziran 2021’den bu yana ABD’de aylık ortalama 4 milyon gibi daha önceki yıllarda görülmemiş düzeylerde istifalar yaşanıyor. “Büyük İstifa Hareketi” (Great Resignation) olarak nitelendirilen bu süreç başta ABD olmak üzere birçok ülkede kendini gösterdi ve hala göstermeye devam ediyor. Uzmanlar bu istifa hareketi üzerine birçok tartışma yürütse de öne çıkan nedenler evden çalışma yönteminin yaygın olarak deneyimlenmesine ve çalışanların pandemi döneminde iş-özel yaşam dengesi üzerine kırılmalar yaşamasına odaklanıyor. Sesli istifalar kadar sessiz istifaları da bu çerçevede düşünmek gerek. 

Pandemi sonrası yapılan çalışmalar sessiz istifanın veri olarak da önemli dayanakları olduğunu ortaya koyuyor.  Araştırma şirketi Gallup tarafından çalışan bağlılığı ile ilgili yapılan bir araştırmada ABD’de 2022’nin ikinci çeyreğinde “bağlı çalışanların” oranı %32’de sabit kalırken aktif olarak “bağlı olmayan çalışanların” oranı %18’e yükseldiğini gösterdi.  Çalışan bağlılığındaki düşüşün 2021 yılının ikinci yarısında başladığını vurgulayan çalışma istifalarda artışların yaşandığı dönemle uyumluluk gösteriyor. 

Araştırmada çalışanlar üç farklı grupta değerlendirilmiş:  

Sessiz istifa tanımı Gallup’un “bağlı olmayan çalışan” tanımına uyuyor. Bu durumda da Amerika Birleşik Devletleri'nde çalışanların en az %50’si sessiz istifa sürecinde bulunuyor. Z kuşağı ve 35 yaşın altındaki genç Y kuşağı arasındaki çalışanların, son üç yılda “çalışan bağlılığı” %6 azaldı

Sessiz istifa Türkiye’de de yaygın bir durum. Youthhall isimli dijital insan kaynakları danışmanlığının hazırladığı Sessiz İstifa raporunda Türkiye’de bir çalışanı sessiz istifaya yönlendiren nedenler, sessiz istifa sırasında gerçekleştirdiği eylemler ve hangi durumlarda sessiz istifayı sonlandıracaklarına dair soruların cevapları arandı. Çevrimiçi olarak yapılan ankete 1002 kişi katıldı. 

Katılımcılara, “iş yerinize kendinizi ait hissediyor musunuz?” sorusu sorulduğunda %33,5’i kendini iş yerine ait hissetmediğini ifade etti. %48’i ise duygularının dönemsel olarak değişkenlik gösterdiğini belirtti. Ankete katılanların neredeyse yarısı sessiz istifa sürecine kendini yakın hissediyor. 

Genç çalışanlar verilen işler dışında ekstra sorumluluk almayarak ve mesai saatlerinin dışına çıkmayarak sessiz istifa sürecinde olduklarının sinyallerini yöneticilerine gönderiyor. Kadın çalışanlar sessiz istifa sürecinde şirkete karşı olan tepkisini geleceğe yönelik plan yapmayarak; erkek çalışanlar verilen işlerin dışında ekstra herhangi bir sorumluluk almayarak belirtiyor. 

Çalışanların sessiz istifaya kendini yatkın olarak görmesinin nedenleri iş ve özel hayat dengesizliği ve düşük maaş olarak ifade ediliyor. Özel hayatına vakit ayıramayan çalışanların düşük maaş alması sessiz istifaya yönlenmelerindeki önemli bir faktör. 

Rapora göre, çalışanlar mevcut işlerini sevdiklerini ancak işyerindeki haksızlıkları ve düzensizlikleri sevmediklerini ifade ediyorlar.Çalışanlar yan hakların ve maaş politikalarının düzenlenmesi durumunda sessiz istifadan vazgeçmeye sıcak bakıyolar.