Türkiye’de Uyuşturucu Kullanımı Ne Durumda?

CHP Genel Başkanı Kemal Kılıçdaroğlu, Derin Yoksulluk Ağı kurucusu Hacer Foggo ile birlikte 31 Ekim 2022’de bir video yayınlayarak "Türkiye’de bir metamfetamin salgını var. Sarayın düzeni bu salgını besliyor. Bugün size Sarayın kara para ile bu zehiri nasıl sokaklarımıza davet ettiğini anlatacağım. Kirli paranın sonucudur bu" ifadelerine yer verdi. Video, kısa sürede 1 milyon görüntülenme alırken sosyal medyada ve siyaset camiasından birçok tepki aldı.

İçişleri Bakanı Süleyman Soylu, CHP Genel Başkanı Kemal Kılıçdaroğlu'nun uyuşturucu iddiaları ile ilgili Ankara’da gerçekleştirdiği basın açıklamasında konuştu. Soylu, Kılıçdaroğlu'na tepki göstererek, 'Uluslararası bir istihbarat oyununa düşmektedir. Türkiye'yi yalanlarla karartmaya çalışmaktadır.' ifadelerini kullandı. Soylu, 'Kılıçdaroğlu bir yalan ve suç makinesidir. Uyuşturucu ticareti suçu karşılıksız kalmayacaktır. Kendi başarısızlığını gölgelemek için yine, yeni, yeniden bir yalana ve iftiraya başvurdu. Peşini bırakmayacağız.' dedi.

Bu ifadelerin ardından Doğruluk Payı olarak Emniyet Genel Müdürlüğü ve İçişleri Bakanlığı’nın yayımladığı raporlar üzerinden Türkiye genelindeki uyuşturucu kullanımı verilerini inceledik.

EGM Narkotik Suçlarla Mücadele Dairesi'nin Ağustos 2022’de yayımladığı “Metamfetamin Türkiye’de ve Dünyada Kullanımı” başlıklı raporu Türkiye'de metamfetamin yakalama miktarlarına dair önemli bulgular sunuyor. Metamfetamin; bireyin biyolojik, psikolojik ve sosyal yaşamında oluşturduğu yıkıcı etkileri nedeniyle ulusal ve uluslararası alanda kontrol altına alınmış, yasa dışı sentetik/ kimyasal bir narkotik madde.

Rapora göre, BM Uyuşturucu ve Suç Ofisi’nin  (UNODC) verileri son 10 yıl içinde metamfetamin yakalanan ülke sayısında %50 artış gösterdiğine dikkate çekiyor. 2014-2018 döneminde dünya genelinde yaklaşık 30 bin yasa dışı Amfetamin Tipi Uyuşturucu laboratuvarı tespit edildi. Bunların %95’i ise metamfetamin üretiyor. Metamfetamin üretilen laboratuvarların %84’ü ABD’de bulunurken ABD’yi %6 oranında Avrupa ve Asya, %3 oranında Okyanusya ve %0,2 oranında Afrika takip ediyor.

Raporda 2016-2021 yılları arasında Türkiye’de her geçen yıl metamfetamin yakalama miktarlarında artış yaşandığı görülüyor. Özellikle 2020’de bir önceki yıla göre 4 kat artışın yaşandığını görmek mümkün. 2022 yılının sadece ilk yedi ayında görülen metamfetamin yakalama miktarı ise 8 bin 600 kilograma ulaşmış.  Rapora göre 2015 yılında yalnızca 54 ilde yakalanan metamfetamin maddesi 2020 ve 2021 yıllarında 81 ilde de görülmüş. Dünya ve Avrupa’da da yıllara göre farklı oranlarda olsa da metamfetamin yakalama miktarlarının sürekli yükseldiği görülüyor.

EGM’nin paylaştığı aynı rapora göre Türkiye’de uyuşturucu kaynaklı ölümlerin en yüksek görüldüğü yıl 2017 olmuştu. 941 kişinin hayatını kaybettiği 2017’de kişilerde metamfetamin görülme oranı %7,8 iken, 270 ölümün meydana geldiği 2021 yılında bu oran %46,3’e yükseldi. Sadece metamfetamin kaynaklı ölümler 2017 yılında binde 3 iken, 2021 yılında %38,3’e çıktı. 2021 yılında metamfetamin olay sayısı, bir önceki yıla oranla %70,3’lük artış gösterdi. Artan olay sayısına paralel olarak da 2021 yılı metamfetamin olaylarında yakalanan şüpheli sayısı da bir önceki yıla göre %61,5 oranında arttı. Ayrıca, Türkiye’de yatarak metamfetamin tedavisine başvuru oranı 2016'da %3,5 iken bu oran, 2021'de %15,5'e yükselmiş.

İçişleri Bakanlığı ve Emniyet Genel Müdürlüğü tarafından uyuşturucu ile mücadelede sorunun temeline inebilmek amacıyla Haziran 2018’de uygulanmaya başlanan Narkolog Projesi, 77 sorudan oluşan anket formlarının uygulanması ve sonuçlarının analiz edilmesi ile bir rapor oluşturuyor. 2021 yılı için Narkolog Madde Kullanıcıları Profil Analizi yayımlandı.

2021 yılında Türkiye genelinde uyuşturucu suçlarından dolayı polis tarafından 264 bin 202 şüpheliye adli işlem yapılmış. Bu şüphelilerin, 43 bin 452’sine anket uygulanmış. Anket uygulanan kişilerin 27 bin 779’u yaklaşık %64’ü “Hayatının herhangi döneminde en az bir kez uyuşturucu madde denediğini’’ ifade etti. Bu ifadede bulunan katılımcıların eğitim durumlarına bakıldığında %26,6’sı lise ve üzeri öğrenim düzeyine sahip olduğu görülüyor. 

Buna göre polis tarafından adli işlem yapılan anket katılımcılarının cinsiyet dağılımına bakıldığında erkeklerin %95,1'i, kadınların ise %4,9'u hayatlarında en az bir kere uyuşturucu kullandıklarını belirtiyor. Kullanıcıların %86,7'si ise ailesinin yanında yaşadığını belirtiyor. İlk defa uyuşturucu kullanacak kişiler de temin için başvurdukları ilk adresin arkadaş ortamı olduğunu ifade ediyor.

Uyuşturucu maddeye kullanmaya başlama yaşı bakımından 15-24 yaş döneminin en riskli grup olduğu vurgulanıyor.  Polis tarafından adli işlem yapılan anket katılımcıların arasında bu yaş grubunda uyuşturucuya başlayanların oranı, 2020 yılında %73,6 iken 2021 yılında ise %73,7’ye çıktı. 2021 yılında uyuşturucuya başlama yaşı ortalama 21,22 olarak ölçüldü. 

Narkolog Raporu’nda “Hayatının herhangi döneminde madde kullandığını beyan eden’’ 27 bin 779 kişinin % 36,1’inin metamfetamin kullanıcısı olduğu ortaya çıkarken metamfetamin kullanıcılarında ‘düzenli bir işim var’ diyenlerin oranı, diğer kullanıcılara göre oldukça düşük. İş durumuna göre meslek dağılımı incelendiğinde %13,2 ile bu maddeyi en çok kullananların işçiler olduğu göze çarpıyor.

Bunun yanında, sorun yalnızca metamfetaminden ibaret değil. T.C. İçişleri Bakanlığının yayımladığı Türkiye Uyuşturucu Raporu 2022'ye göre; Türkiye’de 2021 yılında 2 bin 961 kokain olayı gerçekleşmiş. Bu olaylarda 4 bin 714 şüpheli yakalanmış ve 2 bin 841 kg kokain ele geçirilmiş. Rapora göre yakalanan kokain miktarı şimdiye kadarki en yüksek miktar olarak kayıtlara geçti. Raporda 2021 yılında Türkiye'de bir önceki yıla göre %61,1 oranda artışla eroin ele geçirildiği ve esrarda bir önceki yıla göre düşüş görüldüğü belirtilirken kokain yakalama oranında ise %44,9 artış yaşandığı belirtiliyor.