Görüntüler Dikey İlerleyen Savaş Uçaklarını mı Gösteriyor?

Sosyal medyada çarpıcı görüntüler kısa sürede büyük ilgi görebiliyor. Ancak bu ilgi, görsellerin dijital olarak üretilmiş ya da bağlamından koparılmış olup olmadığını sorgulamadan paylaşılmasına yol açabiliyor. Son dönemde dolaşıma giren ve savaş uçaklarının dikey uçtuğunu gösterdiği öne sürülen video da bu duruma bir örnek.

Paylaşımla birlikte, “F-22 ve SU-35 gibi jetler dikey ‘bıçak kenarı’ uçuşu yapmak için itme vektörünü ve pilot hassasiyetini kullanır. Bu manevralar ileri mühendisliği ve üst düzey pilot becerisini yansıtır” ifadeleri yer alıyor. Videoda sabit duran bir uçağın arkasından dikey biçimde geçen başka bir uçak görülüyor. Ayrıca görüntünün üst kısmında, “Jetler yatay uçuşta saatte 6000 litre, dikey uçuşta ise saatte 60.000 litre yakıt yakar (50.000 $)” ifadesi bulunuyor.

Videonun kaynağını belirlemek için tersine görsel arama yöntemleri kullanıldığında, görüntülerin ilk olarak Rusya merkezli bazı sosyal medya hesaplarında paylaşıldığı görülüyor. Araştırma derinleştirildiğinde, görüntülerin yer aldığı orijinal hesaba da ulaşmak mümkün. Bu hesabın “shorts” bölümünde, kolayca fark edilebilecek düzeyde manipülasyon içeren videolar yer alıyor. İddiadaki video da bu kısımda paylaşılmış. 

Özellikle arka planlardaki tekrarlar, uçak modellerinin yapay biçimde çoğaltılması ve fiziksel olarak mümkün olmayan manevralar, görüntülerin dijital olarak üretildiğini açıkça ortaya koyuyor. Gönderinin içindeki açıklamada da içeriğin önemli ölçüde dijital olarak üretildiği de belirtilmiş. 

Görüntülerin dijital olarak üretilmiş  olduğuna dair bir başka güçlü işaret ise videodaki sabit uçak. Dikkatle incelendiğinde, bu uçağın Türk Hava Kuvvetleri’ne ait olduğu ve kuyruğundaki süvari figürünün net biçimde görülebildiği fark ediliyor. Yapılan araştırmada, bu uçağın daha önce haber sitelerinde yayımlanan bir fotoğraftan kesilerek videoya eklendiğini gösteriyor.

Öncelikle videodaki açıyı dikkate aldığımızda dik gittiği iddia edilen uçağın yaptığı uçuş bıçak kenarı uçuşu değil. Bıçak kenarı uçuşu (knife-edge flight), bir uçağın yatay ekseni üzerinde 90 derece döndürülerek, yani yan yatmış şekilde düz bir hat üzerinde uçmaya devam etmesi anlamına gelir. Uçak bu pozisyonda kanatlarını yere dik olarak konumlandırır; yani bir “bıçağın kenarı” gibi durur ve uçar. 

Videodaki manevranın kobra manevrasına benzediği söylenebilir. Kobra manevrası, uçağın ani bir şekilde burnunu yukarı kaldırarak neredeyse dik pozisyona gelmesi ve ardından tekrar düz uçuş pozisyonuna dönmesidir. Bu manevra Sovyet/Rus yapımı SU-27, SU-35 gibi uçaklarla özdeşleşmiştir. Manevra  sırasında uçak ileriye doğru hareket etmeye devam eder ama hızı dramatik biçimde azalır.  Tam da bu nedenle videodaki uçağın sabit hareketi çok gerçekçi değildir.  Bu manevra genel olarak hava gösterilerinde şov olarak kullanılır. 

Jetlerin yakıt tüketimi konusundaki iddialar ise farklılıkları dikkate almadan yapılan genellemeler olarak görünüyor. Savaş jetlerinin yakıt tüketimi uçuş koşullarına ve kullanılan motor gücüne bağlı olarak büyük farklılıklar gösterir. Art yakıcı kullanımı gibi yüksek güç gerektiren durumlarda tüketim önemli ölçüde artarken, seyir hızında ve düşük güçte bu değerler daha düşüktür. Örneğin Su-35’in dahili yakıt kapasitesi 11.500 kilogramdır ve bu yakıtla yüksek irtifada 3.600 kilometre menzile ulaşabilir. Bu da yaklaşık olarak saatte 3.194 litre yakıt tüketimi olduğunu gösteriyor. F-35A modelinin ise saatte yaklaşık 5.6 ton yakıt tükettiği belirtiliyor.