Bir Instagram sayfası tarafından 8 Nisan 2021 tarihinde yapılan paylaşımda zorunlu aşı politikası AİHM tarafından onaylandığı iddia edildi. Gönderi, 400’ün üzerinde görüntülenme almış.
Paylaşımda geçen metin şu şekilde:
Zorunlu aşı artık insan haklarından onaylandı.

Almanca bir haberin görselinin paylaşıldığı gönderide “zorunlu aşının insan haklarından onaylandığı” ifadesi ile birlikte yorumlarda aşı karşıtı ifadeler de yer alıyor. Söz konusu haber ile ilgili sosyal medyada da sıkça paylaşım yapıldı.
Aşı İle İlgili AİHM Kararının İçeriği Ne?
Facebook’ta yer alan paylaşımda söz konusu haberin yalnızca başlığı paylaşılmış. Haberin tamamı RT Deutsch isimli Berlin merkezli televizyon kanalının internet sitesinde bulunabilir. Söz konusu kararın kendisi, Covid-19 kapsamında başlatılan aşı politikalarıyla ilgili değil. AİHM’e getirilen dava, Çek aileler tarafından Çek Cumhuriyeti’ndeki çocuk aşılama politikalarına yönelik.
Çek yasalarına göre çocukların difteri, tetanoz, boğmaca, hepatit B ve kızamık dahil olmak üzere dokuz hastalığa karşı aşılanması gerekiyor. Dava, yasal aşı gerekliliklerini yerine getirmedikleri için para cezasına çarptırılan veya çocuklarının kreşe katılmasına izin verilmeyen aileler tarafından mahkemeye taşındı. Dava, Çek Cumhuriyetine karşı 23 Temmuz 2013 ilâ 31 Ağustos 2015 tarihleri arasında yapılan altı başvurudan kaynaklanıyor. Başvuranlar bilhassa, yasal aşı yükümlülüğüne uymamanın sonuçlarının Sözleşme’nin 8. maddesi altındaki özel hayata saygı haklarını ihlal ettiğini ileri sürmüşler.
Dava sonucu AİHM, Çek sağlık politikasının Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi uyarınca özel hayata saygı hakkına ilişkin 8. Maddeyi ihlal etmediğine karar verdi.

Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi (AİHM), 8 Nisan Perşembe günü zorunlu aşıların yasal olduğuna ve demokratik toplumlarda gerekli olabileceğine karar verdi. Karar, Çek ailelerinin çocuklara yönelik zorunlu aşılarla ilgili olarak mahkemeye getirdiği şikayetin kapatılmasının ardından geldi. Mahkemenin özeti dosyasında şu ifadeler yer aldı:
“Sonuç olarak, ulusal sistem bağlamında değerlendirilen başvuranların şikâyet ettikleri tedbirler, aşılama görevi aracılığıyla takdir yetkisini aşmayan davalı devletin izlediği meşru amaçlarla makul bir orantılılık ilişkisi içindedir. Bu nedenle "demokratik bir toplumda gerekli" olarak kabul edilebilirler.”

AİHM’in çocukları aşılama politikasının özel hayata saygı hakkına ilişkin 8. maddeyi ihlal etmediğine karar vermesinde üzerinde durulan sebeplerden biri de “Baskın sosyal ihtiyaç” başlığı altında gerekçelendirilmiş. Bu değerlendirmede “Çek Cumhuriyeti’ndeki aşı yükümlülüğünün, birey ve toplum sağlığının söz konusu hastalıklara karşı korunmasına ve çocuklar arasındaki aşı oranındaki herhangi bir aşağıya meyle karşı durulmasına ilişkin baskın sosyal ihtiyaca bir karşılık oluşturduğu” vurgulanmış.

Bunun yanında, Çek Cumhuriyeti’nin aşı politikasının ilgili ve yeterli gerekçelere sahip olduğu da vurgulanmış. Değerlendirmede çocukların yüksek menfaatine ilişkin her kararın yüksek önem taşıdığı vurgulanarak şu ifadeler kullanılmış:
“Bu nedenle devletler üzerinde, onların sağlıklarını ve gelişimlerini etkileyen tüm kararların merkezine çocuğun ve grup olarak çocukların yüksek menfaatlerini yerleştirme yükümlülüğü bulunmaktadır. Bağışıklık kazandırma bakımından ise amaç, ciddi hastalıklara karşı her bir çocuğun korunması olmalıdır.”

RT DE tarafından yapılan haberde, kararın Covid-19 salgını kapsamında aşılama kampanyaları ile doğrudan bir ilgisi olmadığını, ancak uzmanların özellikle Covid-19’a karşı aşı olmayı kabul etmeyen kesimde bir etki yaratabileceğini düşündüğünü vurgulamış.

Kararın Covid-19 Aşıları Kapsamında Bir Anlamı Var Mı?
Söz konusu AİHM kararı Çek Cumhuriyeti tarafından uygulanabilecek cezai yaptırımların özel hayata saygı maddesine karşı bir “insan hakkı ihlali” olmadığına karar vermiş. Bu durum da mahkemenin çizdiği çerçevede “zorunlu aşı”ya yeşil ışık yaktığı anlamına geliyor.
Dava ve davanın Covid-19 bağlamında etkileri ile ilgili yapılan ve bir hukuk platformunda yayınlanan bir analizde davanın Çek Cumhuriyeti’ndeki çocuk aşılama politikasına özel olduğu ve genellemeye yer bırakmadığı vurgulanmış. Ancak yine de bu örnek, Covid-19 aşıları tamamen güvenli kabul edildiğinde dolaylı olarak uygulanacak yaptırımlar ile AİHM’in ile uyumlu olabileceğine işaret ediyor olabilir. Analizde şu ifadeler yer almış:
“Mahkeme, Vavřička kararında genellemeye yer bırakmadı. Bunun yerine, analizinin 'çocukların tıp bilimi tarafından iyi bilinen hastalıklara karşı standart ve rutin aşılaması' ile ilgili olduğunu vurguladı ve 'özellikle çocuk aşılamasının doğal zorunluluğuna ilişkin mevcut davada, bu sınır geniş olmalıdır ' hükmüne vardı. Bununla birlikte, bu tür beyanlara rağmen, mahkemenin analizi, demokratik bir toplumda zorunlu aşıların gerekliliğinin değerlendirilmesine ilişkin önceden belirlenmiş kriterlere daha fazla ışık tutmuş oldu ve zorunlu COVID-19 aşılarının AİHS ile uyumluluğuna ilişkin daha net yönergeler sağladı.”

İddia DOĞRU
Bir Facebook sayfası tarafından 8 Nisan 2021 tarihinde yapılan paylaşımda zorunlu aşı politikası AİHM tarafından onaylandığı iddia edilmişti. Çek yasalarına göre çocukların difteri, tetanoz, boğmaca, hepatit B ve kızamık dahil olmak üzere dokuz hastalığa karşı aşılanması gerekiyor. Dava, yasal aşı gerekliliklerini yerine getirmedikleri için para cezasına çarptırılan veya çocuklarının kreşe katılmasına izin verilmeyen aileler tarafından özel hayata saygı hakkına ilişkin 8. Maddeyi ihlal ettiği gerekçesiyle mahkemeye taşındı. 8 Nisan tarihinde AİHM verdiği kararda Çek Cumhuriyeti tarafından uygulanan yaptırımların devletin geniş takdir yetkisini aşmadığına ve söz konusu tedbirlerin “demokratik bir toplumda gerekli olabileceğine” kanaat getirmiş. Bu karar AİHM’e getirilen bir davanın sonucu ve benzer zorunlu aşı uygulamalarıyla ilgili davalar için önemli bir referans kaynağı oluşturabilir. Fakat kararda bu durumun çocuk aşılamasıyla ilgili ve belli hastalıklar (tıbbi olarak gerekçelendirilmiş) için olduğu da vurgulanmış. Sonuç olarak, Çek Cumhuriyeti tarafından uygulanan çocuklar için belirli hastalıklara yönelik zorunlu aşı politikasının AİHM tarafından insan haklarına aykırı olmadığı kararı verildiği iddiası doğru.

Sonuç olarak;

Çek Cumhuriyeti tarafından uygulanan çocuklar için belirli hastalıklara yönelik zorunlu aşı politikasının AİHM tarafından insan haklarına aykırı olmadığı kararı verildiği iddiası doğru.