Ukrayna-Rusya Savaşı'nın Tarihsel Kökenleri

1991 ile 2014 arasında Ukrayna-Rusya ilişkileri yüzeyde sakin görünse de, ileride patlak verecek krizlerin tohumları bu dönemde atıldı. 1997’de imzalanan Dostluk Antlaşması, Rusya’nın Ukrayna’nın sınırlarını tanıdığını ilan etti, ancak Kırım’ın statüsü ve Karadeniz Filosu üzerindeki tartışmalar bu dönemde devam etti. 2004’teki Turuncu Devrim, Ukrayna halkının Batı yanlısı yönelimini gösterince, bu durum Kremlin’de alarm yarattı. 2008 NATO Zirvesi’nde Ukrayna’nın olası üyeliği gündeme geldiğinde Putin, Ukrayna’nın bir devlet olarak meşruiyetini sorguladı. 2010’da Rusya yanlısı Yanukoviç’in iktidara gelmesiyle Kırım’daki Rus askeri varlığı Harkiv Anlaşması ile resmen güçlendirildi. Tüm bu gelişmeler, 2014’teki Kırım işgalinin hem siyasi hem de askeri altyapısını hazırladı.

Batı dünyası, Rusya’nın Kırım’ı ilhakını tanımadı ve ekonomik yaptırımlar uygulamaya başladı. Fransa ve Almanya öncülüğünde yürütülen Minsk Görüşmeleriyle bir ateşkes sağlansa da Donbas bölgesinin statüsü konusunda siyasi çözüm sağlanamadı. Obama yönetimi 2014’te Ukrayna’ya ölümcül silahlar göndermemeyi tercih etti. Bu kararının altında yatan sebep olarak böyle bir eylemin nükleer Rusya’yla doğrudan çatışmayı tetikleme ihtimalini gösterdi. Amerika’nın bu temkinli tutumu bazı çevrelerde “zayıflık” olarak görülse de, ABD'nin Ukrayna’ya teknik destek ve reform çağrısı sürüyordu. 

2017’de Trump yönetimi Javelin füzelerinin Ukrayna’ya gönderilmesine onay verdi, böylece ABD Ukrayna’ya ilk kez doğrudan savunma silahı sağlamış oldu. Ancak aynı Trump, 2019’da Ukrayna’ya verilen yardımı dondurarak siyasi baskı kurmaya çalıştı. Yine de ABD ve NATO, Ukrayna’nın toprak bütünlüğünü savunmaya ve Rusya’ya yaptırım uygulamaya devam etti.

2022’de Rusya, Ukrayna’ya üç cepheden büyük bir işgal başlattı ve Kiev’i ele geçirmeyi hedefledi. Ancak Ukrayna’nın direnişiyle Rus birlikleri kuzeyden çekilmek zorunda kaldı. Bu sırada Bucha gibi bölgelerde sivillere yönelik katliamların kanıtları ortaya çıktı. Sonbaharda Ukrayna, Harkiv ve Herson gibi şehirleri geri aldı fakat 2023 boyunca savaş, Bahmut’un düşmesi ve başarısız karşı taarruzlarla birlikte yıpratma savaşına dönüştü. 

Rusya hâlâ Ukrayna’nın yaklaşık %20’sini kontrol ediyor. Savaşın insani bilançosu ise oldukça ağır. On binlerce sivil yaşamını yitirdi, milyonlarca kişi yerinden edildi ve küresel gıda ile enerji piyasaları sarsıldı. Batı ülkeleri Ukrayna’ya yüz milyarlarca dolar destek sağlarken Rusya ise Çin ve diğer Batı dışı ülkelerle bağlarını güçlendirdi. 2024’e gelindiğinde yalnızca cephede ilerleme durmuş değil, aynı zamanda barış ihtimali de belirsizleşti. En büyük belirsizlik ise Trump’ın siyasete dönüşü. Savaşı “hızla bitirme” vaadi, ABD’nin pozisyonuna dair ciddi soru işaretleri yaratarak Avrupa’da tedirginliğe yol açmaya devam ediyor.