Türkiye'ye Gelen Doğrudan Yatırımlar Azalıyor

Uluslararası Doğrudan Yatırımlar (UDY), yurtdışında yerleşik kişi veya kuruluşların yurtiçinde yerleşik bir şirkete, şirketin hisselerinin %10’unu aşan bir miktarda yaptığı uzun vadeli yatırımlar olarak ifade ediliyor. Yabancıların Türkiye’de yeni bir şirket kurmak için veya var olan bir şirkete ortak olmak ve şube açmak için sermayeye ilave ettikleri karlar, Türkiye’deki şirketlerin yurtdışındaki ana ortaklarından aldıkları krediler ve yabancıların Türkiye’den aldıkları gayrimenkullerin değerleri toplanarak, Türkiye’nin belirli bir dönem içerisinde aldığı doğrudan yatırım tutarı hesaplanıyor.

Uluslararası doğrudan yatırımların hem gelişmiş hem de gelişmekte olan ülkeler arasında bu kadar yaygın olmasının çeşitli nedenleri var. Başka bir bölgede yatırım yapan kişiler için uluslararası doğrudan yatırımlar yeni pazarlara giriş, mevcut pazarlarlarda ekonomik gücün arttırılması, gelişmemiş veya gelişmekte olan ülkelerdeki düşük maliyetli hammadde ve üretime erişim gibi sebepler yatırımlara olan eğilimi açıklamak için sıralanabilir. Uluslararası doğrudan yatırımı çeken ülke için de yatırımların ülke ekonomisine cari açığın finansmanına yardımcı olmak, istihdamı arttırmak, küresel ekonomik entegrasyonu sağlamak gibi katkıları bulunabiliyor.

Bir ülkenin diğer ülkelere göre daha fazla yatırım çekmesinin de elbette ki koşulları bulunuyor. Ücretlerin diğer ülkelere göre daha düşük olması ve yatırımdan alınabilecek verimin yüksekliği, potansiyel büyüme eğilimi gösteren bir ülke olması, siyasal ve sosyal istikrarın varlığı gibi koşullar, ülkelerin aldıkları uluslararası doğrudan yatırımları büyük ölçüde etkiliyor. Bu sebeple hem iç hem de dış politikadaki gelişmeler hem de küresel ekonomik krizlere bağlı olarak yıllar içerisinde ülkelerin UDY miktarlarında büyük dalgalanmalar görülebiliyor.

Türkiye’ye Uluslararası Doğrudan Yatırım (UDY) girişleri, 2017 yılı sonunda 10 milyar 830 milyon $ olarak gerçekleşmiş. Bu miktar, bir önceki yılın aynı dönemi ile karşılaştırıldığında %19 oranında bir düşüş gösteriyor. 2017 yılında toplam UDY girişlerinin (10,8 milyar $) 5,6 milyar $’ını net doğrudan uluslararası sermaye girişleri, 619 milyon $’ını diğer sermaye ve 4,6 milyar $’lık kısmını ise yurtdışında yerleşik kişilerin gayrimenkul alımları oluşturmuş. Son yılların uluslararası doğrudan yatırımlarını sıraladığımızda Türkiye’nin aldığı uluslararası doğrudan yatırım miktarının yıllar içerisinde giderek azalma eğilimi gösterdiği ve Türkiye’nin 2017 yılında aldığı uluslararası doğrudan yatırım miktarının neredeyse 2010 yılında, 2009 küresel ekonomik krizi sonrası koşullarında, ülkenin aldığı toplam yatırım miktarına kadar gerilediği görülüyor.

2017 yılında Türkiye’ye en fazla uluslararası doğrudan yatırım yapan ülke Hollanda olmuş. Geçtiğimiz sene Türkiye’ye yaklaşık 1,8 milyar dolar sermaye girişi yapan Hollanda, Türkiye’deki yabancı yatırım pazarı içerisinde de tek başına %24’lük büyük bir paya sahip. İspanya, Azerbaycan, Avustralya ve Avusturya da Türkiye’ye en fazla UDY girişi yapan diğer ülkeler. Ülke grubu olarak da Türkiye’ye en fazla yatırım Avrupa Birliği ülkelerinden yapılıyor. AB ülkelerinden gelen yatırımların tüm ülke gruplarından gelen yatırımlar içerisindeki payı 2017 yılında %65,1 olmuş.

Türkiye’nin 2017 yılındaki uluslararası doğrudan yatırım performansının değerlendirilmesi için, pazar payı en yüksek olan yatırımcılarının eğilimlerinin önceki yıllarla kıyaslanarak saptanması önemli. Örneğin ABD’den Türkiye’ye gelen yatırımlarda özellikle 2015 yılından sonra büyük bir düşüş yaşanmış. Önceki yıllardaki ikili diplomatik krizlere bağlı olarak azalış gösteren Hollanda yatırımlarında, 2017 yılı itibariyle nispeten bir iyileşme söz konusu olurken halen Türkiye’ye en fazla yatırım yapan ülkelerin toplam yatırım miktarları önceki senelere kıyasla çok daha düşük seviyelerde seyrediyor. Türkiye’ye uluslararası sermaye girişi bakımından büyük önem arz eden bu 6 ülke için genel eğilimin de yapılan yatırımların azaldığı yönünde olduğunu görmek mümkün.

Türkiye’nin yıllar içerisinde aldığı toplam UDY miktarı azalırken aynı zamanda bu alanda dünya sıralamasında da bir gerileme söz konusu. Yani Türkiye’nin aldığı yatırım miktarı sadece nominal olarak azalmıyor, aynı zamanda küresel rekabet içerisindeki değeri de düşüş gösteriyor. Dünya Bankası, ülkelerin milyar dolar biriminden yıllık olarak aldıkları UDY miktarlarını karşılaştırarak küresel olarak bir tablo sunuyor. Bu sıralamalara göre ABD, tüm dünyada büyük bir fark ile en fazla uluslararası doğrudan yatırım alan ülke olma özelliğini koruyor. ABD dışındaki ülkelerin sıralamasında ise değişimler gözlenebiliyorken özellikle Hong Kong, Çin, Singapur, Hollanda ve Brezilya en fazla yatırım alan ülkeler arasında üst sıralarda yer alıyor. Türkiye, 2015 yılında aldığı 17,3 milyar dolarlık yatırım ile dünyada en fazla uluslararası doğrudan yatırım alan 18. ülke konumundayken, bu sıra 2016 yılında 24 ve geçtiğimiz yıl 27.liğe gerilemiş durumda.

Son olarak Türkiye’den yurtdışına yapılan yatırımları incelediğimizde, Türkiye’den geçtiğimiz sene en fazla doğrudan yatırım ABD’ye yapılmış. ABD’ye yapılan 820 milyon dolarlık yatırımdan sonra, Türkiye’den en fazla doğrudan yatırım alan diğer ülke de 734 milyon dolar ile Hollanda olmuş. Geçtiğimiz yıl yurtdışına toplam 3,1 milyar dolar sermaye ve gayrimenkul yatırımında bulunan Türkiye’nin yatırımları en fazla Avrupa bölgesine gerçekleşmiş. Sektörel dağılıma göre yurtdışına yapılan yatırımlara baktığımızda da Türkiye’den yatırımların 2017 senesinde en fazla olarak finans ve sigorta faaliyetleri ile konaklama ve yiyecek hizmetlerine yöneldiği görülüyor.