Kalkınma Planları ve YEP'te Hedeflenen Makroekonomik Göstergelere ve Gerçekleşmelerine Dair İddialar Doğru mu?

Genel EkonomiPolitika

İlk yayın :

10 Mart 2021

Yazar:

Bir Instagram sayfası tarafından 13 Şubat 2021 tarihinde yapılan paylaşımda İlave TV’nin vatandaşlarla yapmış olduğu röportajın video görüntüleriyle beraber 10. ve 11. Kalkınma Planı ve Yeni Ekonomi Programı’nda açıklanan makroekonomik gösterge hedefleri ve gerçekleşmelerine dair ve Türkiye’nin yıllar içerisindeki GSYH’si ve kişi başına düşen milli gelirine dair de iddialar dile getirildi. Paylaşım Facebook’ta 450 bin kez görüntülenirken, Instagram’da da 138 bin kez görüntülenmiş ve yaklaşık 3 bin beğeni almış.

Paylaşımda geçen metin şu şekilde:

Hayal satarak geleceğimizi kaybettik Hayaller 2023; 2 trilyon $ milli gelir hedefimiz vardı. Kişi başına 25 bin $ gelirimiz olacaktı. Yılda 500 milyar dolar da ihracat yapacaktık. Bu vaatleri verdiğimiz tarih 2011. O tarihte ülke gelirimiz 775 milyar dolardı. 2011 yılında 775 milyar dolar olan GSYH’yı 2015 yılında 167 milyar dolar daha revizyonla artırdık ama bugün GSYH’mız 702 milyar dolar. Bu 702 milyar dolar Berat Albayrak henüz affını istemeden 20 gün önce yapmış olduğu 2020 yılı gelir tahminidir. YEP, yani 3 yıllık orta vadeli programda 2020 yılı ülke gelirimiz 702 milyar dolar tahmin edildi. İşte o YEP tahmininde 2023 için gelir hedefi ise 875 milyar dolar. Tabii o da tutarsa... Bakınız 2023 ekonomik hedeflerinin tamamen bir çöp olduğunu herkes biliyor. 5 yıllık kalkınma programlarında bile 2023 ekonomik hedeflerinin tutmayacağı ilan edilmişti. 2 yıl önce açıklanan son kalkınma planında 2023 için 1 trilyon 80 milyar lira hedefi konulmuş. Kişi başına gelir 12.484 dolar ve ihracat hedefi de 226,6 milyar dolar denilmiş. Aradan 2 yıl geçmiş ve bu sefer 3 yıllık orta vadeli programda bu hedeflerin de tutmayacağı ve gelirin 875 milyar dolar olacağı amaçlanmış. Yani devletin ve Cumhurbaşkanlığı Kabinesinin bütün resmi yazılarında 2023 hedeflerinin artık bir çöp olduğu ilan edilmiş. Ama bir de bakıyorsunuz meydanlarda, törenlerde hala 2023 hedefleri satılıyor. Rakamlar artık söylenmiyor ama hala 2023 hedeflerimiz söylenmeye devam ediliyor. Ama kimse de çıkıp “O hedefler çöp oldu, kötü yönetim ülkeyi 1998’den fakir hale getirdi” demiyor. Ülkelerin gelir düzeyleri asında emsallere göre de değerlendirilir. Diğer ülkeler ne yaptı, biz ne yaptık gibi... Burada 24 sıra birden kaybettik. Yani 24 ülke kişi başına gelirde bizim gerimizden geldi ve bizi geçti. Ayrıca bizim altımızda veya üstümüzde olsa bile büyüme farkı da çok önemli. Mesela 2002’de Şili 4.446$ olan gelirini 2019 yılında 14.896$ seviyesine yükseltmiş. Letonya 4.132$ gelirini 17.829$ seviyesine çıkartmış. Bir de ülke büyüklükleri sıralaması var. Türkiye iyi dönemlerinde Dünya sıralamasında 16. sıraya kadar yükseliyor. Kötü dönemlerinde ise 20. sıraya kadar geriliyor. Biz şimdi 19. sıradayız ama 20. sıraya düşmem

Instagram gönderisi İlave TV’nin röportaj görüntüleriyle beraber paylaşılmış. Fakat bu doğrulamada sadece hesaptan paylaşılan metin analiz edildi. Metnin uzunluğu ve içinde geçen çok çeşitli iddialar olması nedeniyle de belli kategorilere ayrılarak incelendi.

İddia 1:

2023; 2 trilyon $ milli gelir hedefimiz vardı. Kişi başına 25 bin $ gelirimiz olacaktı. Yılda 500 milyar dolar da ihracat yapacaktık. Bu vaatleri verdiğimiz tarih 2011. O tarihte ülke gelirimiz 775 milyar dolardı. 2011 yılında 775 milyar dolar olan GSYH’yı 2015 yılında 167 milyar dolar daha revizyonla artırdık ama bugün GSYH’mız 702 milyar dolar. Bu 702 milyar dolar Berat Albayrak henüz affını istemeden 20 gün önce yapmış olduğu 2020 yılı gelir tahminidir. YEP, yani 3 yıllık orta vadeli programda 2020 yılı ülke gelirimiz 702 milyar dolar tahmin edildi. İşte o YEP tahmininde 2023 için gelir hedefi ise 875 milyar dolar.

Paylaşım metninin ilk iddiası kalkınma planlarında ve geçtiğimiz yıl YEP’te açıklanan hedefler ve gerçekleşmelere dair. 2013 yılında açıklanan 10. Kalkınma Planı’nda açıklanan 2023 hedefleri incelendiğinde, 2023 GSYH hedefinin 2 trilyon $, kişi başına düşen milli gelir hedefinin 25 bin $, yıllık ihracat hedefinin ise 500 milyar $ olduğu görülüyor.

Paylaşım metninde bu vaatlerin verildiği tarihin 2011 olduğu belirtilmiş ve o dönem başbakanlık görevini yürüten Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan da 2011’de gerçekleştirdiği konuşmalarda 2023 hedeflerini iddiadaki sayılarla birebir kamuoyuna paylaşmış. Metindeki iddialardan 775 milyar $’lık 2011 milli geliri de o dönemde ilk olarak 772 milyar $ açıklanmış, ardından da 774 milyar $ olarak revize edilmiş. 2015 yılında ise GSYH ilk önce 720 milyar $ seviyesinde açıklanmışken AB yönetmeliklerine uygun olarak yapılan revizyonların (ESA 2010) ardından 860 milyar $ olarak açıklanmıştı.

Eski Hazine ve Maliye Bakanı Berat Albayrak, 29 Eylül 2020 tarihinde 3 yıllık Yeni Ekonomi Programı, YEP’i açıklamıştı. Burada 2020 yıl tahmininin 702 milyar $ açıklandığı GSYH’nin 2023 tahmini ise 875 milyar $ olarak açıklanmıştı. Ayrıca Berat Albayrak bu programı düzenledikten 20 değil, 40 gün sonra istifa etmişti.

İddia 2:

İki yıl önce açıklanan son kalkınma planında 2023 için 1 trilyon 80 milyar lira hedefi konulmuş. Kişi başına gelir 12.484 dolar ve ihracat hedefi de 226,6 milyar dolar denilmiş. Aradan 2 yıl geçmiş ve bu sefer 3 yıllık orta vadeli programda bu hedeflerin de tutmayacağı ve gelirin 875 milyar dolar olacağı amaçlanmış.

2019 yılında kamuoyu ile paylaşılan 11. Kalkınma Planı’nda 2023 yılı GSYH hedefi 1 trilyon 80 milyar $ açıklanmıştı. 2023 yılı için kişi başına düşen milli gelir hedefinin 12.484 $, yıllık ihracat hedefinin ise 226,6 milyar $ olduğu aynı kalkınma planında yer almıştı. T.C. Strateji ve Bütçe Başkanlığı tarafından Orta Vadeli Program başlığı altında 2021 ila 2023 yıllarına dair politikaları, hedefleri ve beklentileri içeren Yeni Ekonomi Programı’nda ise 2023 GSYH tahmini 875 milyar $ olarak açıklanmıştı. Yani 11. Kalkınma Planı ve YEP’te yapılan 2023 GSYH hedefleri dolar bazında yarısından da fazla azalmıştı. Ayrıca kişi başına düşen yıllık milli gelir de dolar bazında 10.033’e gerilemişti. Bunun dışında son kalkınma planında 226,8 milyar $ açıklanan 2023 ihracat hedefi de 214 milyar $’a düşmüştü.

İddia 3:

Burada 24 sıra birden kaybettik. Yani 24 ülke kişi başına gelirde bizim gerimizden geldi ve bizi geçti. Mesela 2002’de Şili 4.446$ olan gelirini 2019 yılında 14.896$ seviyesine yükseltmiş. Letonya 4.132$ gelirini 17.829$ seviyesine çıkartmış.

Paylaşım metninin bu kısmında 24 ülkenin kişi başına düşen milli gelirinin 2002’de Türkiye’den daha düşük seviyedeyken, 2019’da Türkiye’den daha yüksek olduğu iddia edilmiş. Ayrıca bu ülkelere örnek olarak Letonya ve Şili’ye değinilmiş. Dünya Bankası verilerine göre Şili’nin 2002’de 4.446 $ olan ki kişi başına düşen milli geliri, 2019’da 14.896 $’a yükselmiş. Letonya’nın ise aynı yıllarda kişi başına düşen milli geliri 4.132 $’dan 17.829 $’a çıkmış. Fakat bu ülkelerin 2002 yılında Türkiye’den daha az kişi başına düşen milli gelire sahip değildi. Türkiye’de 2002 yılında kişi başına düşen milli gelir 3.688 $’dı.

Bu da ilginizi çekebilir: Yıllara Göre Kişi Başına Düşen Milli Gelir

Ayrıca Dünya Bankası’nın açıkladığı verilere göre 2002’de kişi başına düşen milli geliri Türkiye’den düşük olup, 2019’da daha fazla olan sadece 7 ülke bulunuyor. Bunlar; Arjantin, Rusya, Romanya, Bulgaristan, Kazakistan, Çin ve Maldivler. Bu iddia hakkında önemli ve olumlu bir değişim de Türkiye’nin 2002 yılında dünya ülkeleri listesinde 2019’a göre daha aşağıda yer alması.

İddia 4:

Bir de ülke büyüklükleri sıralaması var. Türkiye iyi dönemlerinde Dünya sıralamasında 16. sıraya kadar yükseliyor. Kötü dönemlerinde ise 20. sıraya kadar geriliyor.

Paylaşımın metninin son kısmında da Türkiye’nin milli gelire göre dünyadaki sıralamasına dair iddialarda bulunulmuş. Dünya Bankası’nın verilerine göre Türkiye en yüksek GSYH’si olduğu 2013 yılında dünyadaki 16. büyük ekonomi konumundaydı. Dünya Bankası’nın en güncel GSYH verilerine göre ise 2019’da Türkiye dünyanın en büyük 19. ekonomisi. Bunların yanında IMF’nin açıkladığı 2020 listesine göre de Türkiye dünyanın 20. büyük ekonomisi konumunda.

İddia KISMEN YANLIŞ

Instagram’da yapılan bir paylaşımda Türkiye ve dünya ülkelerinin ekonomilerine dair iddialar dile getirilmişti. Kalkınma planları ve YEP’te yer alan ekonomik hedefler, bu hedeflerin zaman içerisindeki değişimi ve makroekonomik gerçekleşmeler ve ekonomik büyüklük açısından dünya sıralamasında Türkiye’nin yerine dair iddialar resmi kaynaklardaki veriler ile örtüşüyor. Ancak kişi başına düşen milli gelire dair yapılan iddiada yer alan 2002’den bu yana Letonya ve Şili’nin de dahil edildiği 24 ülkenin Türkiye’yi geride bıraktığı iddiası verilerle desteklenmiyor. Türkiye 2019 yılında kişi başına düşen gelir sıralamasında 2002’ye göre daha üstte yer almış. 2002’de Türkiye’den az kişi başına düşen gelire sahip 7 ülke 2019’da Türkiye’den fazla kişi başına düşen milli gelire sahip olmuş.

Sonuç olarak;

Kalkınma planları ve YEP'te hedeflenen makroekonomik göstergelere ve gerçekleşmelerine dair iddialar