Covid-19 Aşılarının Hayvan Deneylerinin Yapılmadığı İddiası Doğru mu?

Bir Twitter hesabı tarafından 27 Ağustos 2021 tarihinde yapılan paylaşımda Covid-19 aşılarının hayvan deneyleri yapılmadan piyasaya sürüldüğü iddia edildi.

Paylaşımda geçen metin şu şekilde:

Aşıların hayvan deneylerinin tamamlanmadığına dair benzer paylaşımlar Türkiye’de ve dünyada sıklıkla gündeme geliyor. Konu ile ilgili USA Today, Reuters, AFP, Full Fact gibi doğruluk kontrolü platformlarının da analizleri bulunuyor.

Covid-19 aşılarının hayvan deneylerinin tamamlanmadığı ve bu yüzden aşıların güvenli olmadığını ima eden iddialar uzun süredir sosyal medyada gündeme geliyor. Bazı iddialarda hayvan deneylerinin, hayvanların ölmesi sebebiyle durdurulduğu gibi yanlış ve yanıltıcı ifadeler de yer alıyor. Hâlihazırda aşılanan hayvanlardan herhangi birinin aşılama sonucu öldüğüne dair herhangi bir veri bulunmuyor. Bu iddiaların aksine, dünya çapında kullanılmakta olan Pfizer-Biontech, AstraZeneca, Moderna, Johnson & Johnson ve Sinovac aşılarının hepsi hayvan deneylerini tamamlamış durumda.

Bununla birlikte, zaman kısıtlamaları ve COVID-19 için bir aşı bulmanın aciliyeti nedeniyle Moderna ve Pfizer, insanlara geçmeden önce hayvan deneylerini tamamen sonuçlandırmadan, hayvanlar ve insanlar üzerinde test ve ilk denemeleri aynı anda yürütmek için onay aldı. Ancak bu, hayvan deneylerinin atlandığı anlamına gelmiyor. Her iki aşıda da hayvan deneyleri sorunsuz şekilde tamamlanmış durumda. Hayvan deneyleri ve insan deneylerinin bir arada ilerlemesi, geçtiğimiz yıl boyunca Covid-19 aşılarının geliştirilmesinde gereken hızı mümkün kılan faktörlerden biri oldu. Ayrıca her iki firma da tam onaydan önce hayvan deney verilerini sunmak zorundaydı.

Reuters’a açıklama yapan Pfizer’den bir medya temsilcisi, iddiaların yanlış olduğunu ve Pfizer-Biontech mRNA aşısının fareler ve insan olmayan primatlar üzerindeki etkileri hakkında 9 Eylül 2020'de yayımlanan bir basın açıklamasını hatırlatıyor. Söz konusu basın açıklamasına Pfizer’in internet sitesinden de ulaşmak mümkün. Ayrıca, primatlar üzerinde çalışan aşıyla ilgili Şubat 2021 tarihli hakemli bir dergide yayımlanmış makale de bulunuyor.

Benzer bir açıklama 28 Temmuz 2020 tarihinde Moderna tarafından da yapılmıştı. Açıklamada şu ifadeler yer aldı:

“Çalışma, mRNA-1273'ün iki dozluk bir aşılama programının, aşı ile ilişkili gelişmiş solunum yolu hastalığı kanıtı olmaksızın, insan olmayan primatlarda üst ve alt solunum yollarında SARS-CoV-2 enfeksiyonuna karşı güçlü bir bağışıklık tepkisi ve korumaya yol açtığını gösterdi”

Oxford Üniversitesi de, AstraZeneca ile oluşturulan aşının Birleşik Krallık, ABD ve Avustralya'da hayvanlar üzerinde denendiğini doğruladı.

Johnson & Johnson tarafından yapılan açıklamada heybeli sıçanlarla (Syrian golden hamster) yapılan deneylerin sonuçları paylaşıldı ve şu ifadeler yer aldı:

“Nature Medicine'de bugün yayımlanan veriler, Johnson& Johnson’ın araştırma aşamasındaki adenovirüs serotip 26 (Ad26) vektör bazlı aşısının; "nötralize edici antikorlar" tarafından gösterildiği gibi bir bağışıklık tepkisi ortaya çıkardığını ve kilo kaybı, zatürre ve ölüm dâhil olmak üzere ciddi klinik hastalıkları önlediğini gösterdi.”

Türkiye’de Pfizer-Biontech öncesi ağırlıklı kullanılan Sinovac aşısı da hayvan deneyleri sonuçlarını 3 Temmuz 2020’de Science’da yayımlamıştı.

Bir Twitter hesabı tarafından yapılan paylaşımda Covid-19 aşılarında hayvan deneylerinin yapılmadığı iddia edilmişti. Ancak dünya çapında kullanılmakta olan Pfizer-Biontech, AstraZeneca, Moderna, Johnson & Johnson ve Sinovac aşılarının hepsi hayvan deneylerini tamamlamış durumda. Bununla birlikte, zaman kısıtlamaları ve COVID-19 için bir aşı bulmanın aciliyeti nedeniyle, Moderna ve Pfizer, insanlara geçmeden önce hayvan deneylerini tamamen sonuçlandırmadan hayvanlar üzerinde test ve ilk denemeleri aynı anda yürütmek için onay almışlardı ancak bu durum hayvan deneylerinin atlandığı anlamına gelmiyor. Her iki aşıda da hayvan deneylerini sorunsuz şekilde tamamlanmış durumda.