Hukukun Üstünlüğü Endeksi'nde Gerilemeye Devam
Adalet
İlk yayın :
1 Şubat 2018
Dünya Adalet Projesi (WJP) tarafından 2008'den bu yana her yıl "Hukukun Üstünlüğü Endeksi" yayımlanmaktadır. Proje kapsamında yer alan ülkelerin hukukun üstünlüğüne dair olan durumlarını, belirlediği 8 kritere göre incelemektedir. Bu kriterler; hükümet yetkileri üzerinde kısıtlamanın olması, yolsuzluğun önlenmesi, düzen ve güvenlik, hükümet şeffaflığı, temel haklar, adil hukuk, cezai adalet ve idari yaptırımlardan oluşmaktadır.
Türkiye bu sene yayımlanan rapora göre 113 ülke arasından, 101. sırada yer almıştır. 2016 yılında 99. sırada yer alırken bu sene 2 sıra gerilemiştir. Raporda genel sıralamaların yanı sıra, daha mikro ölçekte kategorilere de yer verilmiştir. Buna göre, yer aldığı Doğu Avrupa ve Orta Asya ülkeleri arasındaki sıralamasında 13 ülkenin sonuncusu, üst orta gelirli ülkeler sıralamasında da 36 ülkenin 35.'si olmuştur.
Sırasıyla kategorileri incelediğimizde ise, ilk kategori olan hükümet yetkileri üzerindeki kısıtlama maddesinde 0,94 puanıyla 1. sırada Danimarka yer alırken, Türkiye 0,30 puanla 111. sırada yer almıştır. Bu kategoride WJP, ülkedeki yöneticilerin kanunlara tabi olup olmadıklarını ölçmektedir. Aynı zamanda hükümet dışı kurumların, sivil toplum, bağımsız ve özgür medya kuruluşlarının hükümet yetkilerinin kullanımını kontrol edip etmediğini de dikkate alır.
İkinci kategori olan yolsuzluğun önlenmesi, yolsuzluğu önlemek için alınan tedbirleri incelemektedir. Temel aldığı noktalar; rüşvet, yolsuzluk ve kamu kaynaklarının kötüye kullanılıp kullanılmadığı üzerinedir. 0,95 puanla Danimarka'nın ilk sırada yer aldığı sıralamada, 0,50 puan ile Türkiye 54. sırada yer almaktadır. Hükümetin şeffaflığı kategorisinde ise, hükümetin yayınladığı bilgilerin kalitesi kontrol edilmektedir. Ayrıca bilgi edinme talebine, hükümetin doğru bir şekilde cevap verip vermediği de önemli bir noktayı işaret etmektedir. Sivil katılım mekanizmaları ve hükümete yönlendirilen şikayetler değerlendirilmektedir. Bu noktalar dikkate alındığında, 0,88 puanla birinci sırayı Norveç alırken, Türkiye 0,42 puanla 93. sırada kalmıştır.
Temel Haklar Kategorisinde de Durum Kötü
Temel haklar kategorisinde, o ülkede hukukun üstünlüğüne dayanarak en temel insan haklarına saygılı olunup olunmadığını kontrol edilmektedir. Bu kategoride 0,91 puanla Finlandiya ilk sırada yer alırken Türkiye 0,32 puanla ancak 107. sırada yer bulabilmektedir. Beşinci kategori ise güvenlik ve düzen üzerinedir. Burada kişilerin ve mülklerin korunup korunmadığı ölçülmektedir. Çünkü güvenlik meselesi, hukukun üstünlüğünü belirleyen en önemli özelliklerden biridir. Bu kategoride, 0,93 puanla Singapur 1. sırada yer alırken, 0,52 puanla Türkiye 106. sırada yer almaktadır.
Bir
sonraki kategoride ise, idari yaptırımlar
üzerine bir inceleme yapılmıştır. Yasal düzenlemelerin adil ve etkili bir
şekilde uygulanıp uygulanmadığını ölçer. Ayrıca, düzenlemelerin nasıl yürürlüğe
konulduğunu ve uygulandığını da incelemektedir. Buna göre, 0,88 puanla Hollanda
ilk sırada, Türkiye ise 0,44 ile 84. sırada yer almaktadır.
Adil hukuk alanında ise, insanların
mağduriyetlerini adalet sistemi vasıtasıyla etkili bir şekilde çözüp çözemedikleri
ölçülmektedir. Dahası, medeni hukuk sisteminin erişilebilirliği, ayrımcılığın,
yolsuzluğun ve kamu görevlilerinin usulsüz uygulamalarının olup olmadığı ve
mahkemelerin usulsüz gecikmeler olmadan yürütülüp yürütülmediği de önemli
noktalardır. Tüm bunlara göre, Hollanda 0,87 ile ilk sırada, Türkiye ise, 0,44
ile 94. sırada yer almıştır. Sekizinci ve son faktör olan cezai adalet alanında ise, ülkelerin adalet sistemini değerlendirilmektedir.
Zamanında karar verilmesi, etkin soruşturmanın yürütülmesi, etkili ıslah
sistemi, hükümetin uygunsuz etkisinin olup olmadığı, ayrımcılığın yapılıp
yapılmadığı belirleyici noktaları oluşturmaktadır. Bu kategoride 0,85 ile Finlandiya
ilk sırada, Türkiye de 0,40 ile 74. sırada yer almıştır.
Tüm bu
verilere baktığımızda Türkiye, en kötü performanslarını hükümetin yetkileri
üzerindeki kısıtlama, temel haklar, güven ve düzen kategorilerinde göstermiştir.
İLGİNİ ÇEKEBİLİR
Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sisteminde Ekonomi Yönetimi: Enflasyon ve Faiz Sarmalı
2018'den Bu Yana 10 Bakan Görevden Ayrıldı
“Kanun Meclisten Geçti!”: Yasalar Nasıl Yapılır?
İstanbul'un Vazgeçemediği Köpekleri: Osmanlı'dan Günümüze Sokak Köpekleri Düzenlemeleri
Sahipsiz Hayvanlar Tartışması: Kanun Teklifinin Getirdikleri
Erken Seçim Kararı Nasıl Alınır?
Türkiye Pasaportuna Sahip İsrail Vatandaşlarına Yönelik Kanun Teklifi TBMM’de Kabul Edildi mi?
İsrail OECD’ye AK Parti Hükümeti’nin Vetoyu Kaldırmasıyla mı Üye Oldu?
Yasaklanan Festival ve Konserler
Hükümetin Ulaştırma ve Altyapı Vaatleri Ne Durumda?