Türkiye’nin Genel Af Geçmişi

Türkiye Büyük Millet Meclisi tarafından çıkarılan ilk Genel Af Kanunu, 7 Ocak 1922 tarihli meclis oturumunda oylamaya katılan 193 milletvekilinden 156’sı tarafından kabul, 22’si tarafından ret, 15’i tarafından çekimser olarak oylanarak kabul edilerek yürürlüğe girmiştir. Irza ve namusa yönelik suçlar af kapsamı dışında tutulmuştur. Dört maddeden oluşan yasayla birlikte Yunan işgal bölgelerinde kalan ve cezalarının üçte ikisini tamamlayan mahkumların geriye kalan cezaları affedilmiş ve işgal bölgelerindeki kişiler hakkında açılan davalar ertelenmiştir. Genel affın en büyük gerekçelerinden birisi Milli Mücadele döneminde insan gücüne duyulan yoğun ihtiyaç olmuştur.

Türkiye Cumhuriyeti'nin kuruluşunun 10’uncu yıl dönümü nedeniyle 1933 yılında yeni bir genel af yasası çıkarıldı. Kanun, 16 Ekim 1933 tarihinde TBMM’de kabul edildi ve 28 Ekim 1933 tarihinde resmi gazetede yayımlanarak yürürlüğe girdi. 1933’te çıkarılan Genel Af Kanunu ile birlikte 5 yılı geçmeyen hürriyeti bağlayıcı cezaya mahkum olanlar hakkında takibat yapılmamasına ve 3 yılı geçenlerin cezasının affına yönelik düzenleme getirildi.

23 Şubat 1963 tarihinde çıkarılan bir başka genel af yasasıyla 5 yılı geçmeyen hapis cezaları için af getirildi; değişik oranlarda ceza indirimi sağlandı ve bazı suç ve cezalar kapsam dışında tutuldu.

Türkiye Cumhuriyeti’nin ilanının 50. yılı nedeniyle çıkarılan genel af, 15 Mayıs 1974 tarihinde TBMM’de kabul edilerek yürürlüğe girmiştir. “Ecevit Affı” olarak da bilinen 1974 Genel Affı’na göre, 12 yıl veya daha az hürriyeti bağlayıcı bir cezaya yahut bu miktarı aşmayan hürriyeti bağlayıcı bir ceza ile birlikte veya müstakillen hükmedilmiş para cezasına mahkûm olanlar veyahut mahkemeler den başka mercilerce haklarında para cezası tayin edilenler affedilmiş; 12 yıldan fazla hürriyeti bağîayacı bir cezaya veya bununla birlikte para cezasına mahkûm edilenlerin hürriyeti bağlayıcı cezalarının 12 yılı ve para cezalarının tamamı affedilmiştir. 1974 genel affı ile birlikte 61 bin olan cezaevindeki tutuklu ve hükümlü sayısını 24 bine kadar inmiş olsa da 6 sene sonra gelen 1980 darbesiyle beraber cezaevi nüfusu 80 bine yaklaşmıştır.